菩萨蛮·数间茅屋闲临水

菩萨蛮·数间茅屋闲临水朗读

数间茅屋闲临水,窄衫短帽垂杨里。花是去年红,吹开一夜风。

梢梢新月偃,午醉醒来晚。何物最关情,黄鹂三两声。

译文

几间茅草屋悠闲地面临着水面,我穿着窄小的衣衫戴着短小的帽子徜徉在那垂杨的树丛里边。要说花朵还是去年开得最鲜红,那可是一夜之间春风把它吹开了,它怎能不红艳艳。

可是今夜的新月在那树梢上仰卧着,我中午喝酒一喝也就醉倒了,直到醒来便是这夜晚。什么东西最关系到人的感情,想去想来还是那深藏在那树丛里面的黄鹂鸟叫唤的两三声。

注释

闲:悠闲,闲适。

窄袖短帽:指便装衣帽。

梢梢:树梢。

新月:农历月初形状如钩的月亮。

偃:息卧。

关情:使人动情;关,牵动,动心。

参考资料:

1、杨国孚等编著.韵译历代经典诗词歌赋曲:中国地质大学出版社,2011.12:第299页

2、管士光选注.宋词精选:大象出版社,2012.06:第35页

菩萨蛮·数间茅屋闲临水创作背景

  关于《菩萨蛮》创作时间,宋黄庭坚《菩萨蛮》(半烟半雨溪桥畔)小序记曰:“王荆公新筑草堂于半山,引八功德水作小港,其上垒石作桥,为集句云。”按黄庭坚与王安石同时而年辈稍晚,所记当有据,可信。由此可知该词作于词人晚年罢相后隐居江宁(今南京)钟山半山园时。

参考资料:

1、马兴荣,吴熊和,曹济平主编.中国词学大辞典:浙江教育出版社,1996.10:第606页

  《菩萨蛮》是一首HRef=https://www.qijian.info/list/jiju/ target=_blank class=infotextkey>集句词,即全用前人诗句杂缀成词。王安石一生写了不少HRef=https://www.qijian.info/list/jiju/ target=_blank class=infotextkey>集句诗,当时人们竟相仿效,成为一种HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风气。他不仅HRef=https://www.qijian.info/list/jiju/ target=_blank class=infotextkey>集句为诗,也HRef=https://www.qijian.info/list/jiju/ target=_blank class=infotextkey>集句为词,这也可以说是他的首创,同时的苏轼、黄庭坚,后来的辛弃疾等,皆相效法。HRef=https://www.qijian.info/list/jiju/ target=_blank class=infotextkey>集句为词,除了要谙熟前人作品外,还要考虑句式长短,对偶声韵,但最主要的是在词意上须安排妥帖,HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思连续,使之如出己口,真正为自己表情达意服务。只有如此,HRef=https://www.qijian.info/list/jiju/ target=_blank class=infotextkey>集句词才算是一种HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术创作,否则只是一领破衲衣而已。

  王安石卜居半HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山是他HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年罢相后回到金陵时,此时王安石所推行的新法遭到废除,自己也落职出京,HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治局面以至自己的身份地位都发生了极大的HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化。“数间茅屋闲临水,窄衫短帽垂杨里”开首二句明白地表示自己目前的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活环境与身份。往昔重楼飞檐、雕栏画栋的官宦居处换成了筑篱为墙,结草作舍的水边茅屋;如今窄衫短帽的闲人装束取代了过去的冠带蟒服。作者从九重宸阙的丹墀前来到了水边桥畔的垂杨里。对于这种遭际的HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,王安石采取一种安然自适的HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度。一个“闲”字渲染出HRef=https://www.qijian.info/list/danbo/ target=_blank class=infotextkey>淡泊宁静的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活环境。也点出了作者摆脱宦海远离HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风尘的村野情趣。两句HRef=https://www.qijian.info/list/xianya/ target=_blank class=infotextkey>闲雅从容,虽然是从前人诗句中摘录而成,但指事类情,贴切HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,不啻如出己口。

  接着两句是HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景:“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花是去年红,吹开一夜HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风。”一夕春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风来,吹开万紫千红,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光正似去年。但是“年年岁岁HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花相似,岁岁年年人不同”,参照唐人的原句“发从今日白,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花是去年红”(殷益《看HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹》),不难觉得作者也包含着与前人相同的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。但是,作为一个曾经HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi/ target=_blank class=infotextkey>励志HRef=https://www.qijian.info/list/gaige/ target=_blank class=infotextkey>改革的HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治家,他对HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花事依旧、HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事已非的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,就不仅仅是HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光流逝、老之将至的HRef=https://www.qijian.info/list/tanxi/ target=_blank class=infotextkey>叹息,更包含着他HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志末酬的HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁。

  这种HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁和HRef=https://www.qijian.info/list/tanxi/ target=_blank class=infotextkey>叹息并不仅仅是关乎自已个人宠辱得失,更包含着对政局HRef=https://www.qijian.info/list/guoshi/ target=_blank class=infotextkey>国事的HRef=https://www.qijian.info/list/guanqie/ target=_blank class=infotextkey>关切HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑。因此在看似HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi/ target=_blank class=infotextkey>闲适的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活里,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然界的HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风声,都会引起这位HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治家的敏感与关注,而被赋予某种象征的意义:“梢梢新月偃,午醉醒来晚。”作者醉洒昼寝,再不必随班上朝参预政事,HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活是如此闲逸,但是,酒醒梦回,陪伴他的并不是清HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月,而是HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹云走、月翳半规的昏沉夜色。如果将“新月偃”这一富于象征的景象联系当时新法废除,新派落职,宋哲宗年幼不能理事,太皇人后高氏听政起用旧党的HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治局而,认为作者用比兴的手法寓示对HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家政局的HRef=https://www.qijian.info/list/guanhuai/ target=_blank class=infotextkey>关怀,恐怕也不是郢书燕说。

  但是,自己下野的身份,茅舍卜居的环境毕竟是远离了HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治中心,他此时的所志所适,也惟有闲逸而已,因此最后二句HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然地归结到闲情上:“何物最关情,黄鹂三两声。”作者自问自答,写得含蓄而余韵悠长。据冯贽《云仙杂记》引《高隐外书》云:“戴颐携黄柑斗酒,人问何之,曰:往听黄鹂声。此俗耳针砭,涛肠鼓吹,汝知之乎?”可见王安石的HRef=https://www.qijian.info/list/jiqing/ target=_blank class=infotextkey>寄情黄鹂。不仅要表现在HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟语HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香中的闲情逸趣,更是显示自己孤介傲岸、超尘拔俗的耿直HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格。

  在安逸澹淡的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活情景中寄寓着HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治家的襟怀心志,在HRef=https://www.qijian.info/list/xianya/ target=_blank class=infotextkey>闲雅流丽的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风调里显示着HRef=https://www.qijian.info/list/gaige/ target=_blank class=infotextkey>改革家的才性骨力。素洁平易而又含蓄深沉是这首词的基本特色,虽是HRef=https://www.qijian.info/list/jiju/ target=_blank class=infotextkey>集句,也体现了王安石词“一洗五代旧习”(刘熙载《艺概-词曲慨》)的创作个性。

  但是,这首词最值得称道的是集诗句为词这一HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术形式。这是王安石的发明。唐人丰富的诗歌遗产,成了王安石现成的词句,除了第三句取自唐人殷益的《看HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹》外,其余亦多出自唐诗,第一句用的是刘禹锡《送曹璩归越中旧隐诗》:“数间茅屋闲临水,一盏秋灯夜HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书。”第五句的出处是韩愈的《南溪始泛》:“点点暮HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨飘,梢梢新月偃。”第六句来自方械的诗(失题):“午醉醒来晚,无人梦自惊。”如此信手拈来,随意驱策,使之协律人乐,变诗为词,确实体现了作者学富才高的创作功力。这首HRef=https://www.qijian.info/list/jiju/ target=_blank class=infotextkey>集句词的成功更重要的还是作者用前人的诗句创造出自己心中的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境,为自己表情达意服务,并通过自己的精心组合安排,使之浑然无迹,如同己作。

王安石

王安石(1021年12月18日-1086年5月21日),字介甫,号半山,谥文,封荆国公。世人又称王荆公。汉族,北宋抚州临川人(今江西省抚州市临川区邓家巷人),中国北宋著名政治家、思想家、文学家、改革家,唐宋八大家之一。欧阳修称赞王安石:“翰林风月三千首,吏部文章二百年。老去自怜心尚在,后来谁与子争先。”传世文集有《王临川集》、《临川集拾遗》等。其诗文各体兼擅,词虽不多,但亦擅长,且有名作《桂枝香》等。而王荆公最得世人哄传之诗句莫过于《泊船瓜洲》中的“春风又绿江南岸,明月何时照我还。” ...

王安石朗读
()

猜你喜欢

白日黄尘客路迷,偶寻幽事入烟扉。

云行翠岫鹤争舞,月落青林人未归。

()
鹤算

老来拙懒愿全违,不道衰颓事事非。有酒可能谋剧饮,无钱且自典春衣。

唐花过眼空红紫,晋帖留心有瘦肥。偶向庭前观止水,也同鸥鹭学忘机。

()

泽居仅足不求余,旷快真同纵壑鱼。

平日酷憎蝇附骥,暮年肯作鹤乘车?齿摇但煮岷山芋,眼涩惟观胄监书。

()

从仕二十载,卜居亦六七。身世任蓬转,无问喧与僻。

最后移阙西,地位更平直。趋鼓向启明,绕尽宫树碧。

()

堕甑功名久任缘,形骸老丑孰蚩妍。了知白发关吾事,敢学乌髭趁少年。

人谓黄金容可作,君藏鸿宝乃能铅。一皤正博妻孥笑,许惠良方试与传。

()

季子坡翁怀古间,松楸石窦水潺湲。源源本本钟情处,家在泉南第几山。

()