夜泊水村鉴赏

原文

腰间羽箭久凋零,太息燕然未勒铭。

老子犹堪绝大漠,诸君何至泣新亭。

一身报国有万死,双鬓向人无再青。

记取江湖泊船处,卧闻新雁落寒汀。

赏析

  此诗写出作者虽怀报国HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志而白发催人的HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤。古今诗人HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月不居、HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生易老者颇多,但大都从个人遭际出发,境界不高。陆游则不同。他HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹双鬓斑白、不能再青为的是报国之志未酬。因而其悲哀就含有深广的内容,具有崇高壮烈的色彩。此联为“流水对”但其后关连,不是互为因果,而是形成HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾。读者正是从强烈的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾中感到内容的深刻,产生对诗人的崇敬。陆游类似的诗句尚有“塞上HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城空自许,镜中衰鬓已先斑”等。

  这是一首七言律诗,作于HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山阴奉祠,时作者已家居九年。HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山阴是HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南HRef=https://www.qijian.info/list/shuixiang/ target=_blank class=infotextkey>水乡,作者常乘小舟HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游近村的HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水,夜泊水村为HRef=https://www.qijian.info/list/jijing/ target=_blank class=infotextkey>即景之作。首联写退居乡野、久离疆场、无缘抗敌的HRef=https://www.qijian.info/list/luomo/ target=_blank class=infotextkey>落寞HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘。“羽箭久凋零”,足见其HRef=https://www.qijian.info/list/xianju/ target=_blank class=infotextkey>闲居的HRef=https://www.qijian.info/list/yumen/ target=_blank class=infotextkey>郁闷。“燕然未勒铭”,典出《后汉书·窦宪传》:窦宪北伐匈奴,追逐单于,登燕然HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山(即今蒙古杭爱HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山),刻石纪功而还。燕然未勒,意谓虏敌未灭,大功未成。这一联用层递手法,“久凋零”,乃言被弃置已久,本就失落、抑郁;“未勒名”,是说HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhinanchou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志难酬,则更HRef=https://www.qijian.info/list/fenmen/ target=_blank class=infotextkey>愤懑不平。起首就奠定了一种HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意、HRef=https://www.qijian.info/list/beichou/ target=_blank class=infotextkey>悲愁的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情基调。

  颔联抒发了“烈士暮年,壮心不已”的志愿,表达了对那些面临外寇侵凌却不抵抗、无作为的达官贵人的指斥。上句是说大HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫在神州陆沉之际,本应“捐躯赴国难,誓死忽如归”才对,怎么可以安然老死呢?一个“犹”字道出他不甘示弱的心态。“绝大漠”,典出《汉书·卫HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军骠骑列传》,是汉武帝表彰霍去病之语。两鬓萧萧,仍然豪气干云,朝思HRef=https://www.qijian.info/list/mengxiang/ target=_blank class=infotextkey>梦想着驰骋大漠、浴血沙场;这就反照出朝廷中的那些面对强虏只知俯首称臣割地求和而不思奋起抵争的文官武将的奴相。(另一说是取老子(李耳)骑青牛出关,绝于大漠之中而悟道的HRef=https://www.qijian.info/list/chuanshuo/ target=_blank class=infotextkey>传说)“诸君何至泣新亭”,典出《世说新语·言语》:“过江诸人,每至美日,辄相邀新亭,藉卉HRef=https://www.qijian.info/list/yinyan/ target=_blank class=infotextkey>饮宴。周侯中坐而叹:‘HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景不殊,正有HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河之异!’皆相视流泪。唯王丞相愀然变色曰:‘当共同戮力王室,克服神州,何至作楚囚相对!’作者借此典,表达了他对那些高居庙堂的衮衮诸公在HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河破碎之际要么醉生梦死,要么束手垂泪的懦弱昏庸的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神面貌的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满。

  颈联以工稳的对仗,HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月蹉跎与夙愿难偿的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾。“一身报国有万死”,尽管个人的力量是渺小的,尽管HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命是短暂的,但是为了拯救国难,“我”却甘愿死一万次。“一”与“万”的强烈的对比,鲜明地表达了自己的拳拳HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国心与殷殷报国情,诚可谓掷地有声。“双鬓向人无再青”,这一句是说,HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月不饶人,满鬓飞霜,无法重获青黑之色,抒发了对华年空掷、HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春难再的HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤与HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤。即便我抱定了“为国牺牲敢惜身”的HRef=https://www.qijian.info/list/zhixiang/ target=_blank class=infotextkey>志向,可是又谁能了解我的苦心我的喟叹呢?这两句直抒胸臆,是全诗之眼。

  尾联点破诗歌题面,回笔写眼前自己闲泊水村的HRef=https://www.qijian.info/list/jiliao/ target=_blank class=infotextkey>寂寥景象。你想,一个老翁,处江湖之远,眼看着干戈寥落了,铁HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马逝去了,战鼓静灭了,大宋江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山是任人宰割了,他的心怎不会如刀割一般的HRef=https://www.qijian.info/list/kutong/ target=_blank class=infotextkey>苦痛!“夜阑卧听HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,铁HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马冰河入梦来”,可是梦醒之后呢,所看到的是荒寒的汀州上寻寻觅觅的新雁,哪里有可以安栖的居所!这怎不教人潸然落泪呢?这两句是借象表意,间接HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情。

  全诗以夜泊水村所见的景象而写怀遣闷,而落笔却跳转到报国之志上,寄慨遥深。“壮士HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉闲处老”(陆游《病起》),有心报国却无路请缨,HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想与HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的深刻HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾,这是这首诗慷慨HRef=https://www.qijian.info/list/beige/ target=_blank class=infotextkey>悲歌的一个根本原因。用典贴切,出语HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情充沛,“浑灏流转”(赵翼语),使本诗在HRef=https://www.qijian.info/list/beige/ target=_blank class=infotextkey>悲歌中又显出沉雄的气象。

返回