夜泊水村

夜泊水村朗读

腰间羽箭久凋零,太息燕然未勒铭。

老子犹堪绝大漠,诸君何至泣新亭。

一身报国有万死,双鬓向人无再青。

记取江湖泊船处,卧闻新雁落寒汀。

译文

腰上佩带的羽箭已长期凋零,只叹未到燕然山刻石记功名。

想老夫我尚能横越那大沙漠,诸位何至于新亭落泪空悲鸣。

我虽有万死不辞的报国之志,却无奈双鬓斑白不能再转青。

应牢牢记住常年江湖泊船处,卧闻寒州上新雁到来的叫声。

注释

1.夜泊水村:夜间把船停泊在临水的村庄旁。

2.羽箭:箭尾插羽毛,称羽箭。

3.太息:叹气。燕然:山名,在今蒙古人民共和国境内。勒铭:刻上铭文。东汉和帝永元元年(公元89年),车骑将军窦宪大败匈奴,追击单于至燕然山,班固写了一篇铭文,把铭文刻写在巨石上,记载这次成功。此句作者借喻自己未能建立战功。

4.老子:陆游自称,犹言老夫。《晋书》:“老子于此处兴复不浅。”大漠:古瀚海,亦称大碛。在蒙古国与我国内蒙古之间,西接新疆,四月间狂飙屡起,沙砾飞扬,故号为流沙。绝大漠:横度大沙漠。绝,横度,跨越。

5.新亭:又名劳劳亭,在今南京市南。东晋时中原沦陷,王室南渡,有一些过江的士大夫在新亭宴饮,席间众人闷闷不乐,相对涕泣。独有王导不以为然,说:“当共戮力王室,克复神州,何至作楚囚相对耶?“见《晋书·王导传》。

6.“一身"句:意谓自己有不怕死万次的报国决心。

7.青:黑色。再:第二次。

8.记取:记住,记着。

9.新雁:刚从北方飞来的雁。汀:水边平地,小洲。

参考资料:

1、何民胜.咏老诗词鉴赏.南京市:江苏文艺出版社,1993年:307-309页

2、陆游.陆游诗.武汉:崇文书局,2014:288-289

3、王辉民.诗词曲赋名作今译.海口市:三环出版社,1990年:174页

夜泊水村创作背景

  本诗于淳熙九年(1182)秋作于山阴。这一时期的诗人,在寄意山水、歌吟田园生活的同时,心中却一刻也未曾忘怀世事国情。本诗所抒写的,就是诗人老而弥坚、至死不变的爱国情怀,以及理想与现实之间的深刻矛盾。诗写得悲而且壮,笔力遒劲。

  此诗写出作者虽怀报国HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志而白发催人的HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤。古今诗人HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月不居、HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生易老者颇多,但大都从个人遭际出发,境界不高。陆游则不同。他HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹双鬓斑白、不能再青为的是报国之志未酬。因而其悲哀就含有深广的内容,具有崇高壮烈的色彩。此联为“流水对”但其后关连,不是互为因果,而是形成HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾。读者正是从强烈的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾中感到内容的深刻,产生对诗人的崇敬。陆游类似的诗句尚有“塞上HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城空自许,镜中衰鬓已先斑”等。

  这是一首七言律诗,作于HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山阴奉祠,时作者已家居九年。HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山阴是HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南HRef=https://www.qijian.info/list/shuixiang/ target=_blank class=infotextkey>水乡,作者常乘小舟HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游近村的HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水,夜泊水村为HRef=https://www.qijian.info/list/jijing/ target=_blank class=infotextkey>即景之作。首联写退居乡野、久离疆场、无缘抗敌的HRef=https://www.qijian.info/list/luomo/ target=_blank class=infotextkey>落寞HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘。“羽箭久凋零”,足见其HRef=https://www.qijian.info/list/xianju/ target=_blank class=infotextkey>闲居的HRef=https://www.qijian.info/list/yumen/ target=_blank class=infotextkey>郁闷。“燕然未勒铭”,典出《后汉书·窦宪传》:窦宪北伐匈奴,追逐单于,登燕然HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山(即今蒙古杭爱HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山),刻石纪功而还。燕然未勒,意谓虏敌未灭,大功未成。这一联用层递手法,“久凋零”,乃言被弃置已久,本就失落、抑郁;“未勒名”,是说HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhinanchou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志难酬,则更HRef=https://www.qijian.info/list/fenmen/ target=_blank class=infotextkey>愤懑不平。起首就奠定了一种HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意、HRef=https://www.qijian.info/list/beichou/ target=_blank class=infotextkey>悲愁的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情基调。

  颔联抒发了“烈士暮年,壮心不已”的志愿,表达了对那些面临外寇侵凌却不抵抗、无作为的达官贵人的指斥。上句是说大HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫在神州陆沉之际,本应“捐躯赴国难,誓死忽如归”才对,怎么可以安然老死呢?一个“犹”字道出他不甘示弱的心态。“绝大漠”,典出《汉书·卫HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军骠骑列传》,是汉武帝表彰霍去病之语。两鬓萧萧,仍然豪气干云,朝思HRef=https://www.qijian.info/list/mengxiang/ target=_blank class=infotextkey>梦想着驰骋大漠、浴血沙场;这就反照出朝廷中的那些面对强虏只知俯首称臣割地求和而不思奋起抵争的文官武将的奴相。(另一说是取老子(李耳)骑青牛出关,绝于大漠之中而悟道的HRef=https://www.qijian.info/list/chuanshuo/ target=_blank class=infotextkey>传说)“诸君何至泣新亭”,典出《世说新语·言语》:“过江诸人,每至美日,辄相邀新亭,藉卉HRef=https://www.qijian.info/list/yinyan/ target=_blank class=infotextkey>饮宴。周侯中坐而叹:‘HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景不殊,正有HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河之异!’皆相视流泪。唯王丞相愀然变色曰:‘当共同戮力王室,克服神州,何至作楚囚相对!’作者借此典,表达了他对那些高居庙堂的衮衮诸公在HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河破碎之际要么醉生梦死,要么束手垂泪的懦弱昏庸的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神面貌的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满。

  颈联以工稳的对仗,HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月蹉跎与夙愿难偿的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾。“一身报国有万死”,尽管个人的力量是渺小的,尽管HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命是短暂的,但是为了拯救国难,“我”却甘愿死一万次。“一”与“万”的强烈的对比,鲜明地表达了自己的拳拳HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国心与殷殷报国情,诚可谓掷地有声。“双鬓向人无再青”,这一句是说,HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月不饶人,满鬓飞霜,无法重获青黑之色,抒发了对华年空掷、HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春难再的HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤与HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤。即便我抱定了“为国牺牲敢惜身”的HRef=https://www.qijian.info/list/zhixiang/ target=_blank class=infotextkey>志向,可是又谁能了解我的苦心我的喟叹呢?这两句直抒胸臆,是全诗之眼。

  尾联点破诗歌题面,回笔写眼前自己闲泊水村的HRef=https://www.qijian.info/list/jiliao/ target=_blank class=infotextkey>寂寥景象。你想,一个老翁,处江湖之远,眼看着干戈寥落了,铁HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马逝去了,战鼓静灭了,大宋江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山是任人宰割了,他的心怎不会如刀割一般的HRef=https://www.qijian.info/list/kutong/ target=_blank class=infotextkey>苦痛!“夜阑卧听HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,铁HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马冰河入梦来”,可是梦醒之后呢,所看到的是荒寒的汀州上寻寻觅觅的新雁,哪里有可以安栖的居所!这怎不教人潸然落泪呢?这两句是借象表意,间接HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情。

  全诗以夜泊水村所见的景象而写怀遣闷,而落笔却跳转到报国之志上,寄慨遥深。“壮士HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉闲处老”(陆游《病起》),有心报国却无路请缨,HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想与HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的深刻HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾,这是这首诗慷慨HRef=https://www.qijian.info/list/beige/ target=_blank class=infotextkey>悲歌的一个根本原因。用典贴切,出语HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情充沛,“浑灏流转”(赵翼语),使本诗在HRef=https://www.qijian.info/list/beige/ target=_blank class=infotextkey>悲歌中又显出沉雄的气象。

陆游

陆游(1125—1210),字务观,号放翁。汉族,越州山阴(今浙江绍兴)人,南宋著名诗人。少时受家庭爱国思想熏陶,高宗时应礼部试,为秦桧所黜。孝宗时赐进士出身。中年入蜀,投身军旅生活,官至宝章阁待制。晚年退居家乡。创作诗歌今存九千多首,内容极为丰富。著有《剑南诗稿》、《渭南文集》、《南唐书》、《老学庵笔记》等。 ...

陆游朗读
()

猜你喜欢

刘璟

南连吴会北维扬,俯瞰江流万里长。甘露旧从天上落,庆云时傍日边翔。

莺啼淑景园花媚,龙蛰清秋海气凉。前代英雄筹策处,至今人事几兴亡。

()

白日悲歌荔子丹,愚溪桥下水漫漫。柳公岩古长留姓,司马塘今尚纪官。

遗庙两州尸祝在,穹碑一片墨痕残。清时无复徵蛇乳,闾左恬熙赋役宽。

()
弘历

喀喇乌苏者,唐言黑水同。去年我军薄

()

招摇有桂树,结根南海湄。蒙茏度霜霰,皎洁常不移。

以兹孤直性,贡之白玉墀。春风被兰茝,荣耀同一时。

()

山外青山云外云,绿芜芳草杖藜痕。人间此景不易得,春风绝似桃花源。

()

梁园无此种,上苑几年移。独抱冰霜骨,休誇粉腻姿。

春风吹蕊蒂,绛雪缀繁枝。写向王孙赠,能深玉叶思。

()