十载江南事已非,与君辛苦各生归。
愁看京口三军溃,痛说扬州十日围。
碧血未消今战垒,白头相见旧征衣。
东京朱祜年犹少,莫向尊前叹式微。
酬朱监纪四辅。清代。顾炎武。 十载江南事已非,与君辛苦各生归。愁看京口三军溃,痛说扬州十日围。碧血未消今战垒,白头相见旧征衣。东京朱祜年犹少,莫向尊前叹式微。
故国已经远去十年了,处处物是人非,我和你辛苦遭逢,艰难生存在现今。
我想起京口三军溃败就愁闷,想起扬州血洗十日便内心万分悲苦。
死国难的烈士们血洒疆场,那段历史不可遽消,而此刻不得不面对白头早衰了。
你要学汉时朱祜,不要消沉与哀叹。
朱监纪四辅:朱四辅,明末秀才,在明时曾任监纪推官、监纪提刑,为诗人友人。
十载:指明亡已去十年。
扬州十日:指明亡后顺治二年(1645)四月,清兵攻破扬州,在扬州城里大肆屠杀淫掠的时候,有一个市民王秀楚躲在空屋中,活了下来。他把他在清兵破城前后十余日中目睹之事,一一写出,为《扬州十日记》。
碧血:碧是一种青绿色的美石,玉类。后常用以称颂为国死难的人。
朱祜(hù):东汉名将,曾举兵平定延岑残党,防备匈奴。后拜建武大将军,封鬲侯。
式微:先秦时代民歌。
参考资料:
1、韦明铧.扬州文化谈片.江苏:广陵书社,2004:218
2、傅德岷.湖北.中国华诗词鉴赏辞典:湖北辞书出版社,2005:208
顾炎武作此诗是在顺治十年(1653),那吋明亡已十年了。顾炎武与朱四辅相酬,在满怀的悲悼亡国之痛中,仍有一种“大海无平期,我心无绝时”(《精卫》)的坚定信念,诗人咏叹故国的沦亡时事的变迁,并以强烈的爱国激情与民族气概与友人同勉。
参考资料:
1、傅德岷.湖北.中国华诗词鉴赏辞典:湖北辞书出版社,2005:208
诗的首联是大难之后的感喟之词。HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹世事变迁,常以物是人非相称。而在这清初的十年中,经历了HRef=https://www.qijian.info/list/shengsi/ target=_blank class=infotextkey>生死交关的HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难历程不仅人非、物非,事事皆非,诗人和朱四辅都是经过了曲折HRef=https://www.qijian.info/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛的“HRef=https://www.qijian.info/list/xinku/ target=_blank class=infotextkey>辛苦”归程,九死一生,才得以“生归”活着过来。回首HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事,自心中升起一种沉痛HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉的沧桑感。更尤有盛者,明清易代之际的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史,尤其在HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南一带,是比任何改朝换代都更加惨绝人寰的。
颔联是对HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的沉痛回顾。明崇祯十七年(1644)三月,北京城破。五月,福王朱由崧称帝,命史可法督师于扬州。由于南明朝廷昏庸,内讧不断,致使清兵长驱南下。顺治二年(1645)四月,清兵制造了“扬州十日”HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史事件。五月,南明弘光帝被俘,次年死。顾炎武这里只是指出了当时HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史最沉痛的一刻。“愁”是愁南明旧朝的昏聩,“痛”是痛满清新朝的暴酷,一“愁”一“痛”之间,蕴含了HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的悲感。
颈联写HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光如水逝,HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史犹在目。“碧血未消今战垒,白头相见旧征衣”。据史料记载,明末清初,各地反清武装斗争连绵起伏,一直延续了四十年,“碧血末消”既表现了反清斗争的激烈、烈士们的血洒疆场,又表现了仁人HRef=https://www.qijian.info/list/zhishi/ target=_blank class=infotextkey>志士HRef=https://www.qijian.info/list/jianqiang/ target=_blank class=infotextkey>坚强不屈的意志。诗人HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗时是四十岁,不当以老人自称的,这里的“白头相见”显然流露出了一种HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生短暂功业未就恢复大计遥遥无期的HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅与HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,然而顾炎武虽然是HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难HRef=https://www.qijian.info/list/kunku/ target=_blank class=infotextkey>困苦,他还是念念不忘那为之奋斗的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想,于是与HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人相见,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然而然地叙起了从前的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争生涯。这一联看似平淡,然而平淡之处自有心胸的流露,与HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人相对,他想到的不仅是旧日的那不堪回首的HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事,他为之奋斗的是未来他那复明的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想境界。
尾联诗人与HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人互勉,寄HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望于来者。诗人为了HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想的未来,他HRef=https://www.qijian.info/list/gaojie/ target=_blank class=infotextkey>告诫HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人不要HRef=https://www.qijian.info/list/tanxi/ target=_blank class=infotextkey>叹息,要像古代的HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄那样去奋斗:“东京朱祜年犹少,莫向尊前叹式微”。这两句,诗人是以朱祜比朱四辅。“式微”这里代指HRef=https://www.qijian.info/list/aitan/ target=_blank class=infotextkey>哀叹,是HRef=https://www.qijian.info/list/guli/ target=_blank class=infotextkey>鼓励朱四辅不要意志消沉,不要只是HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨HRef=https://www.qijian.info/list/beitan/ target=_blank class=infotextkey>悲叹,而要像东汉的朱祜那样HRef=https://www.qijian.info/list/jiangongliye/ target=_blank class=infotextkey>建功立业,为恢复HRef=https://www.qijian.info/list/guguo/ target=_blank class=infotextkey>故国而努力。这里不仅是HRef=https://www.qijian.info/list/guli/ target=_blank class=infotextkey>鼓励HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人,实际上也是在表现自己那不屈服的HRef=https://www.qijian.info/list/jianqiang/ target=_blank class=infotextkey>坚强意志。
这首诗HRef=https://www.qijian.info/list/beitan/ target=_blank class=infotextkey>悲叹HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事凄楚动人,但格调并不仅仅流于低沉HRef=https://www.qijian.info/list/qiwan/ target=_blank class=infotextkey>凄婉,在HRef=https://www.qijian.info/list/aishang/ target=_blank class=infotextkey>哀伤HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉之中同样也洋溢着慷慨激昂HRef=https://www.qijian.info/list/jiji/ target=_blank class=infotextkey>积极向上的热情,这热情是顾炎武其诗的热情,也是其人的热情。
顾炎武(1613.7.15-1682.2.15),汉族,明朝南直隶苏州府昆山(今江苏省昆山市)千灯镇人,本名绛,乳名藩汉,别名继坤、圭年,字忠清、宁人,亦自署蒋山佣;南都败后,因为仰慕文天祥学生王炎午的为人,改名炎武。因故居旁有亭林湖,学者尊为亭林先生。明末清初的杰出的思想家、经学家、史地学家和音韵学家,与黄宗羲、王夫之并称为明末清初“三大儒”。其主要作品有《日知录》、《天下郡国利病书》、《肇域志》、《音学五书》、《韵补正》、《古音表》、《诗本音》、《唐韵正》、《音论》、《金石文字记》、《亭林诗文集》等。 ...
顾炎武。 顾炎武(1613.7.15-1682.2.15),汉族,明朝南直隶苏州府昆山(今江苏省昆山市)千灯镇人,本名绛,乳名藩汉,别名继坤、圭年,字忠清、宁人,亦自署蒋山佣;南都败后,因为仰慕文天祥学生王炎午的为人,改名炎武。因故居旁有亭林湖,学者尊为亭林先生。明末清初的杰出的思想家、经学家、史地学家和音韵学家,与黄宗羲、王夫之并称为明末清初“三大儒”。其主要作品有《日知录》、《天下郡国利病书》、《肇域志》、《音学五书》、《韵补正》、《古音表》、《诗本音》、《唐韵正》、《音论》、《金石文字记》、《亭林诗文集》等。
宇文子贞至驿为松江诸邑田粮事赋古诗二章增之。元代。孙华孙。 朝行谷水东,暮行谷水西。谷水日日流,驿舟日日来。驿舟来不已,波浪日日起。朝行谷水西,暮行谷水东。傍人指驿舟,舟中有春风。春风吹谷水,照见桃与李。
霁后郭西间步。清代。朱钟。 远烟画山色,作意媚新晴。不尽郭西路,有时花里行。水春交树影,村午聚鸡声。小借茅亭坐,溪田看耦耕。
烛影摇红 除夕。清代。徐釚。 隔岁东风,预欺旅鬓添华发。屠苏传遍,守兰缸、怎得消愁法。料是红闺早掩,诉灯花、向伊难说。除非好梦,归去相寻,不教閒杀。十万笙歌,繁华自趁江潮发。椒盘岁岁忆团圞,剪烛频移榻。那管今宵帐冷,真辜负、爆声喧热。定香桥下,嘱付双鱼,替传锦札。
拟古 其十二。明代。邝露。 长城万馀里,宫阙入浮云。飂风驱秋雁,榆黄华叶陨。羲和无停轨,颓光惨萧辰。断尾掉泥涂,无为豢牺牲。
诸路发解劝驾。宋代。吴潜。 东郡衣冠盛,南宫榜帖新。诸科唐取士,数路汉得人。鸣鹿殷勤意,攀龙变化身。若为明主献,忠谠要披陈。