苦忆荆州醉司马,谪官樽酒定常开。
九江日落醒何处,一柱观头眠几回。
可怜怀抱向人尽,欲问平安无使来。
故凭锦水将双泪,好过瞿塘滟滪堆。
所思。唐代。杜甫。 苦忆荆州醉司马,谪官樽酒定常开。九江日落醒何处,一柱观头眠几回。可怜怀抱向人尽,欲问平安无使来。故凭锦水将双泪,好过瞿塘滟滪堆。
想你想得好苦啊,荆州的醉司马!你贬官以来定会经常以酒浇愁。
九江的太阳沉落之后,你在哪家酒店醒过来?一枉观是你常去之处,在那里你曾闷低低地睡过多少回?
可怜你把心事向人说尽,却无人理解;我总想打听你的消息,却无信使往来。
因此只好拜托锦水携带我的两行泪,一路慎重东行顺利通过滟滪堆。
苦忆:指苦苦的思念。荆州:唐代州名,治所在荆州(今湖北江凌县)。司马:指作者友人崔漪。
谪(zhé)官:这里指崔漪由吏部贬荆州司马的事情。樽(zūn):酒杯。定:表示是料想中的事情。
九江:即荆州。《尚书·禹贡》:“过九江至于东陵,”注云。“江分为九道,在荆州。”
一柱观:观名,在荆州。南朝宋临川王刘义庆镇守江陵的时候所建造的。
锦水:锦江,杜甫创作此诗时的居住地。将:携带。
瞿(qú)塘:即瞿塘峡,长江三峡之一,西起四川奉节县白帝城,东至巫山县大宁河口。滟滪(yàn yù)堆:在瞿塘峡口,到荆州的必经之地,最为险要。
参考资料:
1、杜甫著.杜甫诗集:万卷出版公司,2008:140
2、邓绍基.中国古代十大诗人精品全集 杜甫:大连出版社,1997:172-173
3、韩成武.杜甫诗全译:河北人民出版社,1997:404-405
此诗当作于唐肃宗上元二年(761),此篇题目为“所思”,所思者崔漪,可能是作者在长安时的一位朋友。后来不知什么原因,被贬职到荆州去做了司马。作者对这位朋友是怀有深厚的感情的,于是创作这首诗,对他的身世与遭遇表示了深切的同情。
参考资料:
1、韩成武.杜甫诗全译:河北人民出版社,1997:404-405
2、夏松凉.杜诗鉴赏:辽宁教育出版社,1986:330-335
全诗全用虚写,通过虚拟的情景来展示崔漪在HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中的落拓不偶,HRef=https://www.qijian.info/list/chouku/ target=_blank class=infotextkey>愁苦HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂,从而表达了诗人对这位HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念和HRef=https://www.qijian.info/list/guanqie/ target=_blank class=infotextkey>关切。
首句点题:“苦忆荆州醉司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”。既是说“苦忆”,则就决非一般的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念。志同道合、交谊深厚的HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友,总HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望能经常见面,如果客观条件不允许,那也HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望能经常通信以慰离怀;假如HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山长水远,天各一方,连通信都不可能,那就只有在心中默默地反复地HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念,即所谓“苦忆”了。作者这时大约正听到崔漪由吏部HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪为荆州司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马的消息,所以称“荆州醉司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”。“司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”而说“醉”,可见这位崔漪平时是极爱HRef=https://www.qijian.info/list/hejiu/ target=_blank class=infotextkey>喝酒的。第二句,“谪官樽酒定常开”,是对上句内容的进一步补充。“谪官”与“荆州司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”相应,“樽酒”和“醉”相应。“醉”而因“谪官”,可见他的HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒是有其难言的苦衷的。在中国长期的封建HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会中,由于HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会HRef=https://www.qijian.info/list/zhidu/ target=_blank class=infotextkey>制度的根本缺陷,许多贤能之士常常是HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhinanchou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志难酬,HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷,在这种情况下,借酒浇愁便成了他们排遣HRef=https://www.qijian.info/list/huaicaibuyu/ target=_blank class=infotextkey>怀才不遇的优愤和抒发对HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满的一种方式。“抽刀断水水更流,举杯消愁愁更愁”,这是借酒浇愁的名句。这种对统治阶级表示HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满转而向“醉乡”中逃避的HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度,虽有一定的进步意义,但这种HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoji/ target=_blank class=infotextkey>消极的HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度,又显示了它的阶级和时代的局限性。崔漪的所谓“醉”,正是这样一种情况。“定常开”当然是诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象之词。不写自己对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人遭HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪深表HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情,而只写HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人在HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪后借酒浇愁的情景,这就获得了意在言外的效果。“情在意中,意在言外,含蓄不尽,斯为妙谛”(梁廷楠《曲话》),通过这两句,可以体会到诗人对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念的厚重,而且感到他对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人不幸HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇的深切HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情。
颔联紧承第二句,描写崔漪“樽酒”常开的醉态:“九江日落醒何处,一柱观头眠几回”。“九江”,“一柱观”,都是切“荆州”,崔漪的所在地。“醒何处”,“眠几回”,都是写其沉醉的状态,语言都极形象生动,它和作者《饮中八仙歌》写李白酒后狂放的形象:“李白一斗诗百篇,HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安市上酒家眠,天子呼来不上船,自称臣是酒中仙”可谓异曲同工。其实,崔漪之所以沉醉于酒,向“醉乡”中逃遁,正是对统治阶级压抑人才的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满与反抗,是他HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷和激愤的表现。这两句笔致洒脱,情态逼真,宋朝大词人柳永也许从这里受到启发,写出了“今宵酒醒何处,HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳岸晓HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风残月”这样两句千古传诵的名句来。当然,柳词是借HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清寂静的气氛,来渲染主人公的孤零之感,和此篇的主旨不尽相同,但却可借助这种情况,来进一步挖掘此篇这两句诗所蕴藏的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情和HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境。
“可怜怀抱向人尽,欲何平安无使来。”颈联由虚到实,直接点出“苦忆”的因由。关于前一句,过去有不同的理解。如杨伦认为这一句是就崔漪说的,意思是说崔漪以前曾向诗人尽情地倾诉过他的怀抱,他说:“此‘人’字,当即指自家(指诗人)。”王嗣奭则认为这一句是就诗人说的,“因忆之苦,故终逢人便HRef=https://www.qijian.info/list/shuhuai/ target=_blank class=infotextkey>抒怀寄讯,终不得达,故‘可怜’。”王嗣奭的理解当然是有毛病的,因为下句已明明点出“欲向平安”,如果上句“HRef=https://www.qijian.info/list/shuhuai/ target=_blank class=infotextkey>抒怀寄讯”,下句又“欲问平安”,这样一来,上下两句意思就完全相同了。而上下两句意思重复乃是唐人律诗的大忌,杜甫当然不会犯这样的错误。杨伦的说法也不是没有可议之处。他指出这一句是指崔漪,这是正确的,但说“向人尽”就是“向我尽”,就缺乏有力的根据了。这两句实际是“彼此互言”,上句是说崔漪HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放,壮怀大志,虽向人倾诉无遗,但却无人理解,无人HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情,所以说“可怜”;下句说自己虽然十分理解他,HRef=https://www.qijian.info/list/guanxin/ target=_blank class=infotextkey>关心他,但HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山长水阔却又无信使往来。两句之中真有无限HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉,无限HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情。全诗至此由HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放而转为凄侧,从而为下联苦忆泪零、欲借江水以通HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思埋下伏笔。
尾联直接抒发强烈的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。人隔两地,信使不通,伤HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念远,只有靠锦江的流水带着自己HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思的双泪,滚滚滔滔,经过瞿塘峡口,一直流到荆州去。这两句化HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物为HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思。将一种无可奈何的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之情表达得十分具体形象。杨伦说:“二句即太白诗:‘我寄愁心与HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月,随HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风直到夜郎西’之意。”这是很对的。“苦忆”之情,无可告诉,无人理解,惟有托之流水。通过诗人的丰富HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,本来无知无情的锦江之水,竟变成了一个了解自己、HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情自己的知心人,它愿意绕过艰险的滟滪堆,将自己的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思泪,送往遥远的荆州,带给那位不幸遭贬的HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友,这是非常感人的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术形象。
这首诗在写作上的特点和《HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜》相同,都是用虚拟的办法来抒写HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思之情。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头“苦忆”二字,即通贯全篇,从第二句开始,转入对崔漪HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪后醉酒情态的描写,完全出于HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象。本是虚写,却用“九江日落醒何处,一柱观头眠几回”这样的具体细节来表达自己的HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念之情,仿佛实有其事。苦忆泪零,本是实情,却又设想锦江之水能将HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思之泪殷勤送去,则又化实为虚,显得十分空灵。这种虚拟的手法,为古代诗人所习用。例如王维的名篇《九月九日忆HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟》即是一例。但是把《所思》和《HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜》相比较,由于所怀对象HRef=https://www.qijian.info/list/heshi/ target=_blank class=infotextkey>和诗人当时所处环境的不同,因而两首诗所描写的侧重点和表现角度也就不完全相同。诗人写《所思》的时候,正HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅在西南,天涯HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo/ target=_blank class=infotextkey>漂泊,HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀本已HRef=https://www.qijian.info/list/luomo/ target=_blank class=infotextkey>落寞,念及往日友好的HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇,HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然更加难堪了。诗的主要篇幅是通过HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象正面描写“醉司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”崔漪的种种醉态,曲折地HRef=https://www.qijian.info/list/jielu/ target=_blank class=infotextkey>揭露当时HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治的HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗与腐朽,表达诗人对醉司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马的深切HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情。全诗八句一气呼成,HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾两句更是悠扬跌宕,一唱三叹,将自己对HRef=https://www.qijian.info/list/haoyou/ target=_blank class=infotextkey>好友的一片真情表达得淋漓尽致。诗的笔调虽诙谐调侃,实际上HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情却极愤激沉郁,这种悲戚的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,由于是用诙谐与HRef=https://www.qijian.info/list/kuangda/ target=_blank class=infotextkey>旷达的笔调来描写的,因而使人更觉沉重深刻。全诗的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格苍凉HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,HRef=https://www.qijian.info/list/woiwan/ target=_blank class=infotextkey>委婉沉郁,这是由于诗人所怀对象乃是一位HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷的HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人。如果将《所思》和《HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜》两相对读,不但可以从中HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习诗人表达HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的不同HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术技巧,而且可以借此了解杜诗的多样HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格。
杜甫(712-770),字子美,自号少陵野老,世称“杜工部”、“杜少陵”等,汉族,河南府巩县(今河南省巩义市)人,唐代伟大的现实主义诗人,杜甫被世人尊为“诗圣”,其诗被称为“诗史”。杜甫与李白合称“李杜”,为了跟另外两位诗人李商隐与杜牧即“小李杜”区别开来,杜甫与李白又合称“大李杜”。他忧国忧民,人格高尚,他的约1400余首诗被保留了下来,诗艺精湛,在中国古典诗歌中备受推崇,影响深远。759-766年间曾居成都,后世有杜甫草堂纪念。 ...
杜甫。 杜甫(712-770),字子美,自号少陵野老,世称“杜工部”、“杜少陵”等,汉族,河南府巩县(今河南省巩义市)人,唐代伟大的现实主义诗人,杜甫被世人尊为“诗圣”,其诗被称为“诗史”。杜甫与李白合称“李杜”,为了跟另外两位诗人李商隐与杜牧即“小李杜”区别开来,杜甫与李白又合称“大李杜”。他忧国忧民,人格高尚,他的约1400余首诗被保留了下来,诗艺精湛,在中国古典诗歌中备受推崇,影响深远。759-766年间曾居成都,后世有杜甫草堂纪念。
野望。宋代。郭祥正。 暑雨收残候,秋云结薄阴。山光翠兼紫,水影净还深。竹密群鸦入,天空一雁沈。兴来搔白首,衰飒愧儒林。
瞻六堂即事十首 其八。明代。罗万杰。 阅物一双醒眼,藏身数卷奇书。休言世事蕉鹿,输与神仙蠹鱼。
满庭芳。两汉。佚名。 辰出街头,酉归堂内,切须规矩随身。志诚香火,早晚去朝真。遍历名山福地,不耻问、参访高人。休夸逞,断除人我,心地放教平。烧丹并炼药,琴棋书画,各有司存。应干请祈法术,都是谩劳神。且任随缘乞化,省多少、劳碌精神。团圞坐,齐同慈爱,异骨总成亲。
赠传灯 其二。宋代。林干。 台教源流远,高明绍梵音。扶桑红日近,华顶白云深。清磬度山翠,黄花匝地金。三乘示方便,万法总惟心。
无题五首 其一。。崔荣江。 岁渐黄昏发渐疏,心田荒却忍轻锄。无凭竖亥量山海,且仗陈玄写陋书。鱼种方塘花种院,烛明长案月明居。杯中斟是闲情味,笑说陶公或不如。
迎大年椿上人不值暮归偶成。元代。丁鹤年。 东归间道已浮杯,力疾遥迎日几回。何处晚来成误认,风帘竹影月窗梅。