西江月·顷在黄州

西江月·顷在黄州朗读

顷在黄州,春夜行蕲水中,过酒家饮,酒醉,乘月至一溪桥上,解鞍,由肱醉卧少休。及觉已晓,乱山攒拥,流水锵然,疑非尘世也。书此语桥柱上。(由肱一作:曲肱)

照野弥弥浅浪,横空隐隐层霄。障泥未解玉骢骄,我欲醉眠芳草。

可惜一溪风月,莫教踏碎琼瑶。解鞍欹枕绿杨桥,杜宇一声春晓。

译文

月光照在波光粼粼的河面上,天空中有几丝淡淡的云彩。白色的马儿此时尚气宇昂扬,我却不胜酒力,在河边下马,等不及解下马鞍,就想倒在这芳草中睡一觉。

这小河中的清风明月多么可爱,马儿啊可千万不要踏碎那水中的月亮。我解下马鞍作枕头,斜卧在绿杨桥上进入了梦乡,听见杜鹃叫时,天已明了。

注释

西江月:词牌名。

蕲水:水名,流经湖北蕲春县境,在黄州附近。

弥弥:水波翻动的样子。

层霄:弥漫的云气。

障泥:马鞯,垂于马两旁以挡泥土。玉骢:良马。骄:壮健的样子。

可惜:可爱。

琼瑶:美玉。这里形容月亮在水中的倒影。

杜宇:杜鹃鸟。

西江月·顷在黄州创作背景

  此词作于苏轼贬谪黄州期间。公元1079年(元丰二年)苏轼因“乌台诗案”被贬为黄州团练副使。但苏轼没有被痛苦压倒。沉重的政治打击使他对社会对人生的态度,以及反映在创作上的思想感情和风格都有明显的变化。在这期间他创作了很多优秀作品,此词是其中之一。

  这是一首HRef=https://www.qijian.info/list/jiqing/ target=_blank class=infotextkey>寄情HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水的词。作者在词中描绘出一个物我两忘、超然物外的境界,把HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光和自己的感受融为一体,在诗情画意中表现自己心境的HRef=https://www.qijian.info/list/danbo/ target=_blank class=infotextkey>淡泊、快适,抒发了他HRef=https://www.qijian.info/list/leguan/ target=_blank class=infotextkey>乐观、HRef=https://www.qijian.info/list/huoda/ target=_blank class=infotextkey>豁达、以顺处逆的襟怀。

  小序HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事简洁,描写生动,短短五十四字,即写出HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点、HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间、HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物以及词人的感受。它充满了诗情画意,是一篇写得很HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美的HRef=https://www.qijian.info/list/sanwen/ target=_blank class=infotextkey>散文,可与其《记承天寺夜游》媲美。

  上片头两句写归途所见:“照野弥弥浅浪,横空隐隐层霄。”弥弥,是水盛的样子;层霄,即层云。HRef=https://www.qijian.info/list/chunye/ target=_blank class=infotextkey>春夜,词人在蕲水边骑HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马而行,经过酒家HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒,醉后乘着HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色归去,经过一座溪桥。由于HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月当空,所以才能看见清溪在辽阔的旷野流过。”先说“照野”,突出HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点明了HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色之佳。用“弥弥”形容“浅浪”,就把春水涨满、溪流汩汩的景象表现出来了。广阔的天空还有淡淡的云层。“横空”,写出了天宇之广。说云层隐隐约约在若有若无之间,更映衬了HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色的皎洁。野外是广袤的,天宇是寥廓的,溪水是清澈的。在HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月朗照之下的人间仙境中,诗人忘却了世俗的荣辱得失和纷纷扰扰,把自己的身心完全融化到大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然中。此两句暗写HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光。

  “障泥未解玉骢骄”,是说那白色的骏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马忽然活跃起来,提醒他的主人:要渡水了!障泥,是用锦或布制作的HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马荐,垫在HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马鞍之下,一直垂到HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马腹两边,以遮尘土。《晋书·王济传》:“济善解HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马性,尝乘一HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,著连乾障泥,前有水,终不肯渡。济曰:‘此必是惜障泥。’使人解去,便渡。”词人在这里只是写了坐骑的神态,便衬托出濒临溪流的情景。把HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故融化于HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描写之中,这是很成功的一个例子。此时,词人不胜酒力,从HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马上下来,等不及卸下HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马鞍鞯,即欲眠于芳草。“我欲醉眠芳草”,既写出了浓郁的醉态,又写了HRef=https://www.qijian.info/list/yuexia/ target=_blank class=infotextkey>月下芳草之美以及词人因HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱这幽美的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色而产生的HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,可以说收到了一石三HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟的效果。

  过片二句,明写HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色,描绘从近处观赏到的月照溪水图,更进一步抒发迷恋、HRef=https://www.qijian.info/list/zhenxi/ target=_blank class=infotextkey>珍惜HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色之佳的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情:“可惜一溪HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月,莫教踏碎琼瑶”。“溪”作一个量词,巧妙又无痕地把HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,月与溪融为一体,并洗去了HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风尘世俗之感。琼瑶,是美玉,这里比做皎洁的水上HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色。可惜,是可爱的意思。微HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风轻轻吹拂,溪中波光粼粼,水月交辉,真像缀了一溪晶莹剔透的珠玉。这里用的修辞手法是“借喻”,径以HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色为“琼瑶”。由于HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的挚浓,使HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻的客体升到了突出的地位,因而它的形象显得更鲜明,更生动。这种表现手法是从HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中来的,不背理,更不违情。HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色皎洁,加之以醉人痴语,怪不得异想天开,这是“理”;十分HRef=https://www.qijian.info/list/zhenxi/ target=_blank class=infotextkey>珍惜HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色,这是“情”。“情理交至”,这就更巧妙地揭开了词人所HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神世界的帷幕。这个境界是极为幽美、静谧、纯洁的,如果有一丁点儿外物羼入,就会被损害,被践踏。此句以独特感受和精切的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,传神地写出水之清、月之明、夜之静、人之HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦HRef=https://www.qijian.info/list/zanmoi/ target=_blank class=infotextkey>赞美。

  “解鞍欹枕绿杨桥”,写词人用HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马鞍作枕,倚靠着它斜卧在绿杨桥上“少休”。这一觉当然睡得很香,及至醒来,“杜宇一声春晓”,HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天的黎明又是一番HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色了。这个HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾如空谷传声,余音不绝。妙在又将展现一幅清新明丽的画卷,却留下空白,让读者自己用丰富的HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想去感受它。作者在词中不去写“乱HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山攒拥,流水锵然”的景致,而是通过描写HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃在黎明的一声啼叫,把野外春晨的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色作了画龙点睛的提示。这是因为他是从HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃啼叫声中醒过来的,由HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃之啼才首先感到这空HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山月明、万籁俱寂的春晨之美。词人真实地记录了他第一次难忘的感受,因而也就给读者留下了第一次动人的印象。

  此词所描绘的富有诗情画意的HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景中,处处有“我”之色彩,HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物成为塑造“我”的典型HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格的凭据。词人不论是醉还是醒,是HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜还是春晨,都能“无入不自得”,随意而成趣,逐步展示词的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境。作者善于把意和境浑然凝结为一个不可分割的整体,他把自己的身心完全融化到大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然中,忘却了世俗的荣辱得失和纷纷扰扰,表现了自己与造化神游的畅适HRef=https://www.qijian.info/list/yuyue/ target=_blank class=infotextkey>愉悦,读来回味无穷,令人神往。

苏轼

苏轼(1037-1101),北宋文学家、书画家、美食家。字子瞻,号东坡居士。汉族,四川人,葬于颍昌(今河南省平顶山市郏县)。一生仕途坎坷,学识渊博,天资极高,诗文书画皆精。其文汪洋恣肆,明白畅达,与欧阳修并称欧苏,为“唐宋八大家”之一;诗清新豪健,善用夸张、比喻,艺术表现独具风格,与黄庭坚并称苏黄;词开豪放一派,对后世有巨大影响,与辛弃疾并称苏辛;书法擅长行书、楷书,能自创新意,用笔丰腴跌宕,有天真烂漫之趣,与黄庭坚、米芾、蔡襄并称宋四家;画学文同,论画主张神似,提倡“士人画”。著有《苏东坡全集》和《东坡乐府》等。 ...

苏轼朗读
()

猜你喜欢

周南

晴溪帆卷橹声柔,两岸青红湿未收。欲问三吴清绝处,碧澜堂下采莲舟。

()

月似二年前好。人比二年前老。今夕又鲸川,但欠酒杯倾倒。闻道。闻道。三径渐荒秋草。

()

石门我来不厌频,悠然欲酌还自酌。千崖冥冥送雨来,万木纷纷向人落。

丹邱已会烦青鸟,青田犹未见元鹤。句漏小住亦多时,便欲从此凌寥廓。

()

岂有裘和葛,冬春共一囊。新裁拣入市,败枲任堆床。

已自甘由缊,谁堪裛蹠香。我私忍便弃,慈母泽难忘。

()

我在江陵少年日,知有杨琼初唤出。腰身瘦小歌圆紧,
依约年应十六七。去年十月过苏州,琼来拜问郎不识。
青衫玉貌何处去,安得红旗遮头白。我语杨琼琼莫语,

()

玄纲峻极。

天罔既纮。

()