渡湘江

渡湘江朗读

迟日园林悲昔游,今春花鸟作边愁。

独怜京国人南窜,不似湘江水北流。

译文

悲叹昔日还在园林里游玩的情景,今年春天花开鸟鸣更引发我在边疆的哀愁。

独自怜惜从京城里出来的人往南逃,真羡慕湘江的水呀,你却往北流去!

注释

迟日:春日。《诗经·七月》:“春日迟迟,采繁祁祁。”

悲昔游:作者旧游之地,因放逐再次经过感到悲伤。

边愁:流放边远地区产生的愁绪。

京国:指长安。

渡湘江创作背景

  杜审言曾有两次贬官的经历,在唐中宗时曾被贬到南方极为偏远的峰州。这首诗当是他在流放途中写的。他在渡湘江南下时,正值春临大地,花鸟迎人,看到江水滔滔,朝着与他行进相反的方向流去,不禁对照自己的遭遇,追思昔游,怀念京国,悲思愁绪,一触而发。

  诗的首句“迟日园林悲昔游”,是因眼前的HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆起往昔的春游。当年,春日迟迟,园林如绣,游目骋怀,该是心旷神怡的。而这里追叙“昔游”时却用了一个“悲”字。这个悲,是今天的悲,是从今天的悲追溯昔日的乐;而反过来,也可以说,正因为想起当时的游乐,就更觉得当前处境之可悲。吴乔在《围炉诗话》中说:“情能移境,境亦能移情。”这一句诗是用现在的情移过去的境,为昔日的欢乐HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物注入了此时的HRef=https://www.qijian.info/list/beishang/ target=_blank class=infotextkey>悲伤HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。

  诗的第二句“今春HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟作边愁”,是从昔游的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆写到今春的边愁。一般说来,HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟语HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香是令人欢乐的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物;可是,这些HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物却使诗人更想起自己正在HRef=https://www.qijian.info/list/liufang/ target=_blank class=infotextkey>流放去HRef=https://www.qijian.info/list/bianjiang2/ target=_blank class=infotextkey>边疆的途中。HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟语也好,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香也好,在诗人心目中只构成了远去HRef=https://www.qijian.info/list/bianjiang2/ target=_blank class=infotextkey>边疆的HRef=https://www.qijian.info/list/aichou/ target=_blank class=infotextkey>哀愁。这一句诗是以心中的情移眼前的境。诗人缘情HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,因而景随情迁。如果就HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术手法来说,以“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟”与“边愁”形成对比,是从反面来衬托边愁。与杜审言的这句诗有些近似的有杜甫《春望》诗中的“HRef=https://www.qijian.info/list/ganshi/ target=_blank class=infotextkey>感时HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花溅泪,HRef=https://www.qijian.info/list/henbie/ target=_blank class=infotextkey>恨别HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟惊心”一联,司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马光的《续诗话》评这一联诗说:“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟平时可娱之物,见之而泣,闻之而悲,则时可知矣。”这里,以HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟可娱之物来写“HRef=https://www.qijian.info/list/ganshi/ target=_blank class=infotextkey>感时”、“HRef=https://www.qijian.info/list/henbie/ target=_blank class=infotextkey>恨别”之情,采用的也是反衬法。杜审言是杜甫的祖父,对杜甫有直接影响。“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花溅泪”、“HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟惊心”一联,可能就是从“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟作边愁”这一句化出的。

  诗的第三句“独怜京国人南窜”,是整首诗的中心,起承上启下作用。上两句,HRef=https://www.qijian.info/list/yixi/ target=_blank class=infotextkey>忆昔游而悲,见HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟成愁,以及下一句为江水北流而HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹,都因为诗人远离京国,正在南窜途中。上下三句都是围绕着这一句,从这一句生发的。但这一句还没有点到《渡湘江》这个题目。最后一句“不似湘江水北流”,才提到湘江,点破诗题,而以“水北流”来烘托“人南窜”,也是用反衬手法来加强诗的中心内容。

  杜审言渡湘江时,正值HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光明媚,绿水映青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,秀丽的HRef=https://www.qijian.info/list/yixiang/ target=_blank class=infotextkey>异乡HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光撩人意绪,使被贬迁异地的诗人HRef=https://www.qijian.info/list/mianhuai/ target=_blank class=infotextkey>缅怀过去,遐想未来,心中HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘、失落。因此诗的起句HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情深沉地直诉:“迟日园林悲昔游”。他HRef=https://www.qijian.info/list/chujingshengqing/ target=_blank class=infotextkey>触景生情,HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆起从前在这HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光晴丽的大好HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光里,尽情HRef=https://www.qijian.info/list/youshang2/ target=_blank class=infotextkey>游赏园林HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色的乐趣,间或还有HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友与他一同HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒赋诗,HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun2/ target=_blank class=infotextkey>赏春HRef=https://www.qijian.info/list/xichun/ target=_blank class=infotextkey>惜春,好不痛快。如今只身南迁,心中之悲不难HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象。“迟日园林”与“昔游”之间加一“悲”字,使句意曲折而丰富,语势跌宕而劲健。对句:“今春HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟作边愁”。“今春”指出HRef=https://www.qijian.info/list/dujiang/ target=_blank class=infotextkey>渡江的HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间。“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟”概括HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景,虽没有直接描绘声色,而HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟语HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香的境界已在眼前。“作边愁”,是说今春的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花和HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟不同往年,它们也含愁带恨。这里用了移情入景的手法,以比兴表达诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思。一个“作”字,语意双关。既象说HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,又是说人,亦可理解为人与HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟同说,婉曲而有机趣。

  这句诗色彩清淡,情意浓挚,七个字,淋漓尽致地抒发了诗人HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyou/ target=_blank class=infotextkey>远游HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。“独怜京国人南窜”,是这首诗的中心所在,从前两句的忆春、HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春转入HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情,HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨自己从京都流贬到荒僻的南地。“独”字下得有力,使全句生神,激活全篇。“不似湘江水北流”,紧承第三句点题作结,出语HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然。管世铭《读HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山房唐诗序例》说:“初唐七绝,味在酸咸之外,‘HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情已厌南中苦,鸿雁那从北地来’,‘独怜京国人南窜,不似湘江水北流’,‘即今河畔冰开日,正是HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花落时’,读之初似常语,久而自知其妙。”所谓“味在酸咸之外”,即指诗中蕴含的情感复杂丰富余味无穷。这些诗句的妙处,不仅在于融情于景,而且还通过HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间、空间、HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物的不同对比,形成一种杳邈迷茫的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境,仿佛有万般的游丝争惹人的HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁,读者细细体味就能感受其巨大的感染力。“独怜京国人南窜,不似湘江水北流”,初读似常语,并无警策之处,仔细品味,就可看到诗人HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘的形象。他独立舟头,思悠悠,无限HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁,正如一江春水向北流。杜审言HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格爽朗轩豁,喜直抒胸臆,这自是其诗的特色之一。《载酒园诗话》说他“即作磊砢语,亦犹苏子瞻坐桄榔树下食芋饮水,略无攒眉蹙额之态。”这段形象的评语,可帮助我们从多方面去感受欣赏杜审言诗的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格。

  胡应麟对这首诗的评价很高,他说:“唐初五言绝,子安诸作已入妙境。七言初变梁陈,音律未谐,韵度尚乏。惟杜审言《渡湘江》、《赠苏绾》二首,结皆作对,而工致天然,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风味可掬。”这首诗以押韵对起,又以对作结,俱有整齐美、和谐美以及反复HRef=https://www.qijian.info/list/yongtan/ target=_blank class=infotextkey>咏叹的韵味。初唐时期是七绝初创的阶段,杜审言这首《渡湘江》是有相当影响的,说它“具有开启诗坛新HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风的作用”,也不为过誉。

杜审言

杜审言(约645-708),字必简,汉族,中国唐朝襄州襄阳人,是大诗人杜甫的祖父。唐高宗咸亨进士,唐中宗时,因与张易之兄弟交往,被流放峰州(今越南越池东南)。曾任隰城尉、洛阳丞等小官,累官修文馆直学士,少与李峤、崔融、苏味道齐名,称“文章四友”,是唐代“近体诗”的奠基人之一,作品多朴素自然。其五言律诗,格律谨严。 ...

杜审言朗读
()

猜你喜欢

二月多烟三月风,山花多是满冈红。一囊收取春光尽,付与奚奴寄大同。

()

离群常恨不能佳,桂到秋深处处花。幽讨既寻泉水矣,傍搜岂忘月轩耶。

翁留觞酌时煨栗,友为炉熏更作茶。不是襟期安得此,世间馀事我何加。

()

耆旧已辽落,床前拜德公。人余柱下史,身是鲁灵宫。

杞宋文何在,齐梁运易终。吾犹及型典,信见剖鸿濛。

()

一时分付雪儿歌。

()
史鉴

去湖三里近,种竹万竿馀。径转通幽处,朋来问索居。

散金时买画,补屋为藏书。千古王摩诘,辋川应不如。

()
弘历

欲拟山如画,犹虞画不如。迎人先洗壒,泽物不分樗。

风势雄偏爽,云容澹自舒。须臾晴旭朗,新黛入烟疏。

()