水调歌头·沧浪亭

水调歌头·沧浪亭朗读

潇洒太湖岸,淡伫洞庭山。鱼龙隐处,烟雾深锁渺弥间。方念陶朱张翰,忽有扁舟急桨,撇浪载鲈还。落日暴风雨,归路绕汀湾。

丈夫志,当景盛,耻疏闲。壮年何事憔悴,华发改朱颜。拟借寒潭垂钓,又恐鸥鸟相猜,不肯傍青纶。刺棹穿芦荻,无语看波澜。

译文

太湖岸边的景物一片凄凉,明净的湖水环接着洞庭山,浩渺湖泊不见鱼龙的踪影,它们被锁在弥漫的烟雾里。正想起范蠡和张翰的时候,忽然有一只小船载着鲈鱼,迅速驶来,撇开重重波浪。傍晚,暴风雨突扑面而来,只好沿着小洲弯处回航。

胸怀着干一番事业的大志,如今正当身强力壮的年华,耻于投闲置散隐居水乡。为什么壮年时就面容憔悴,容颜变得衰老,白发苍苍?真想在寒冷的潭水中垂钓,但是又担心鸥鸟猜疑妒忌,使鱼儿都不肯游近钓丝旁。还是划着小舟穿过芦荻去,默默地观看湖面浪涌涛荡。

注释

淡伫:安静地伫立着。

洞庭山:太湖中的岛屿,有东洞庭、西洞庭之分。

渺弥:湖水充盈弥漫无际。

陶朱:春秋越国范蠡,辅佐勾践灭吴后,鉴于勾践难于共富贵,遂弃官从商。

张翰:字季鹰,吴(今江苏苏州)人。西晋文学家。齐王(司马囧)执政,任为大司马东曹掾,在洛。知囧将败,又见秋风起,因思吴中菰菜、莼羹、鲈鱼脍,曰:“人生贵得适意尔,何能羁宦数千里以要名爵。”遂命驾便归。不久,囧果被杀。

撇浪:搏击风浪。

汀湾:水中港湾。

寒潭:指在丹阳的小潭。此时作者人在苏州。

鸥鸟相猜:《列子·黄帝》篇载,有人与鸥鸟亲近,但当他怀有不正当心术后,鸥鸟便不信任他,飞离很远。这里反用其意,借鸥鸟指别有用心的人。

青纶:青丝织成的印绶,代指为官身份。

刺棹:即撑船。

参考资料:

1、程艳杰 靳艳萍编著 .宋词三百首 精读·故事 (上册):吉林人民出版社,2004年02月第1版 :第130页

2、施议对编撰.宋词一百首:岳麓书社,2011.01:第34页

3、张养年 王春香编注 .豪放词 (第2版):安徽人民出版社,2005年12月第2版:第83页

4、杨光治著 .唐宋词三百首今译赏析:江西人民出版社,1996年01月第2版:第106页

水调歌头·沧浪亭创作背景

  本词是苏舜钦的仅存之词。北宋庆历四年,范仲淹、札衍等人推行“庆历新政”,苏舜钦被范仲淹推荐为集贤校理、监进奏院。保守派想打击改革派,弹劾他监守自盗,被撤职流寓苏州。并在此购下了一处荒废不堪却很幽静的花园,临水买石筑成沧浪亭之后,写有著名的《沧浪亭记》。

参考资料:

1、罗漫主编.宋词新选:湖北教育出版社,2001.6:第240页

2、刘石主编;清华大学《宋词鉴赏大辞典》编写组编.宋词鉴赏大辞典:中华书局,2011.08 :第149页

  全词写作者被HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪而HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhinanchou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志难酬的彷徨和HRef=https://www.qijian.info/list/youxin/ target=_blank class=infotextkey>忧心。上阕写作者HRef=https://www.qijian.info/list/yinyi/ target=_blank class=infotextkey>隐逸于太湖旖旎HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光的乐趣,下阕写作者深感HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月蹉跎而HRef=https://www.qijian.info/list/zhixiang/ target=_blank class=infotextkey>志向难伸的HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷和HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅。

  从沧浪亭极日远眺,一览太湖HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光。虬HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风物潇洒,澄静深远,烟波浩淼,水流旷远。作者完全沉浸在与天地同乐的沉醉中。其在《沧浪亭记》中说:“予时榜小舟,幅巾以往,至则洒然忘其归。觞而浩歌,踞而仰啸。野老不至,鱼HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟共乐。”作者自号“沧浪翁”,其HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生境界似乎已经达到“乐天”的程度(观代HRef=https://www.qijian.info/list/zhexue/ target=_blank class=infotextkey>哲学家冯友兰言HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生有四种境界:知天、事天、乐灭、同天)。然而,“方念陶朱张翰,忽有扁舟急桨,撇浪载鲈还”。突然,某种意识发作猛然将作者拉回到HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实中,某种HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命的HRef=https://www.qijian.info/list/yousi/ target=_blank class=infotextkey>忧思和烦恼在心中升起。而“念”“忽”“急”“还”更是展现了一种意识的HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间之流。扁舟急桨,撇浪载鲈,在天地归一的境界中惊现了HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的繁忙和HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命的HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难。“落日暴HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,归路绕汀湾”则昭示了HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生之路的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨猝然与曲折蜿蜒。上阕之转折在于“忽”字,将HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我生存的意识唤起,从而使得作者脱离HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的混沌状态,而有意识于生存意义的危机。

  “沧浪亭”取意于HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原《HRef=https://www.qijian.info/list/yufu2/ target=_blank class=infotextkey>渔父》所载孺子歌“沧浪之水清兮,可以濯吾缨;沧浪之水浊兮,可以濯吾足”之HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神。表达了古代君子“达则兼济天下,穷则独善其身”的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度。故而可以看出,苏舜钦始终摆脱不了“HRef=https://www.qijian.info/list/xiushen/ target=_blank class=infotextkey>修身、齐家、HRef=https://www.qijian.info/list/zhiguo/ target=_blank class=infotextkey>治国、平天下”的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生情结。很HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然响应范仲淹“先天下之忧而忧,后天下之乐而乐”的士大夫HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神。苏舜钦被削职时正值HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生壮年(37岁),因此对“华发改朱颜”有深切的担忧。欲对HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞有所克服和超越,不甘于HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命的淡出,便是上阕一“忽”字所拉出的本意。作者欲凭临寒潭HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居,却担心不被鸥HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟信任和接纳HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然是托辞,HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命看不到出路,HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间正黯淡着光芒,未来之路不明朗,施展HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负的机会太渺然,这才是根本的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦。因此,全词以那种看似HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi/ target=_blank class=infotextkey>闲适却以充满反抗与HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈情绪的“无语看波澜”的情景收场。正点出这句真理:所谓波澜便是世间,世间便是波澜。

  这首词虽侧重写太湖HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景,抒发作者愤激之情,但作者由遭谗而HRef=https://www.qijian.info/list/tuiyin/ target=_blank class=infotextkey>退隐,再到心甘情愿地HRef=https://www.qijian.info/list/tuiyin/ target=_blank class=infotextkey>退隐,由忧谗畏讥转为愤世嫉俗,进而转为疏狂的心路历程交代得清楚明白,让人真切地感受到作者身处逆境、不甘沉沦、奋力抗争的HRef=https://www.qijian.info/list/jiji/ target=_blank class=infotextkey>积极HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生观。刘熙载有言:“一转一深,一深一妙,此骚人三昧。”(《艺概·词曲概》)苏舜钦这位倚声家深得其妙。词中,他由“烟雾深锁”转为“落日暴HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”,而至“刺棹穿芦荻”。由“方念陶朱张翰”转为“拟借寒潭HRef=https://www.qijian.info/list/chuidiao/ target=_blank class=infotextkey>垂钓”。再到“无语看波澜”,一转一深,越转越妙,景生情,情生景,情景交融,从而HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示出词作的底蕴。

苏舜钦

苏舜钦(1008—1048)北宋诗人,字子美,开封(今属河南)人,曾祖父由梓州铜山(今四川中江)迁至开封(今属河南)。曾任县令、大理评事、集贤殿校理,监进奏院等职。因支持范仲淹的庆历革新,为守旧派所恨,御史中丞王拱辰让其属官劾奏苏舜钦,劾其在进奏院祭神时,用卖废纸之钱宴请宾客。罢职闲居苏州。后来复起为湖州长史,但不久就病故了。他与梅尧臣齐名,人称“梅苏”。有《苏学士文集》诗文集有《苏舜钦集》16卷,《四部丛刊》影清康熙刊本。1981年上海古籍出版社出版《苏舜钦集》。 ...

苏舜钦朗读
()

猜你喜欢

浮生荏苒年光尽,旧业凄凉壮志违。醉里自怜伤古调,灯前儿舞试新衣。

千家爆竹城闉莫,一箸柔蔬酒力微。白发总能知岁改,青山依旧对柴扉。

()

病馀还觉冶游劳,风景悠然思转豪。水绕林深山日隐,洞开云净海天遥。

浮生枉试腹中剑,尘世空藏笑里刀。我愿晚阴分石榻,英雄谁复说孙曹。

()
于石

榴花灼烁露初乾,乍试香罗怯晓寒。

自古独醒多见忌,与君一醉笑相看。

()

忆昔升堂日,诸生授简时。遗经周礼乐,野服汉威仪。

一自趋丹凤,微班侍玉螭。风尘惊岁阔,猿鹤怨归迟。

()

阶砌叶初上,云山路转赊。扫门残影乱,千里望贫家。

()

西风偷换鸣蝉树,綀襟嫩凉先怯。淡霭沉山,稀星堕水,秋阔天容如抹。

瑶宫片月,映深碧层霄,洞然莹彻。万景昏冥,世间惟此最高洁。

()