和答元明黔南赠别

和答元明黔南赠别朗读

万里相看忘逆旅,三声清泪落离觞。

朝云往日攀天梦,夜雨何时对榻凉。

急雪脊令相并影,惊风鸿雁不成行。

归舟天际常回首,从此频书慰断肠。

译文

兄弟俩在离家万里的黔州边远之地,依依惜别似乎忘记了身在逆境的羁旅生涯,野猿的悲鸣使我们从离别忘情中清醒,伤心的泪水落洒落在离别时的酒杯之中。

回忆起楚怀王梦见神女朝云暮雪之事,使我不禁想到自己的登天之梦破灭。夜雨淅淅沥沥,何时可以和兄长对床而卧,长聚相伴。

风雨雪交加急降,鹡鸰鸟在风雪中形影不离,鸿雁在风暴中惊慌的离散失群,飞不成行。

相必兄长你会在归舟中常常翘首遥望天边,频频回首离别的方向,从今后还要多寄来书信安慰天涯断肠的我。

注释

元明:黄庭坚的长兄黄大临,字元明,弟兄两手足情深。

万里:指黄庭坚《书萍乡县厅壁》记述兄弟相送之事:初元明自陈留出尉氏、许昌,渡汉沔。略江陵,上夔峡,过一百八盘,涉四十八渡,进余安置于摩围山之下。淹留数月,不忍别,士大夫共慰勉之,乃肯行,掩泪握手,为万里无相见期之别。”代指路途遥远。

相看:相对。

逆旅:旅店。

三声清泪:古乐府《巴东三峡歌》:“巴东三峡巫峡长,猿鸣三声泪沾裳”。

觞(shāng):指酒杯。

攀天:代指仕途坎坷,阻力重重。

脊令:鸟名,即鹡鸰(jī líng)。

鸿雁:喻兄弟。

归舟天际:引用谢脁《之宣城出新林浦向板桥》诗句:“天际识归舟,云中辨江树。”

频书:常常通信。

参考资料:

1、蒋方 .黄庭坚集.南京市:凤凰出版社,2007:51-53

2、张海鸥.宋名家诗导读.广州市:广东人民出版社 ,2001:180-181

3、李元强,卢晋.宋诗鉴赏辞典.上海市:上海科学技术文献出版社,2008:233-234

4、朱安群,叶树发. 黄庭坚诗文选译古代文史名著选译丛书:凤凰出版社,2011.05:147-149

和答元明黔南赠别创作背景

  这首诗是在绍圣二年(1095),作者因所谓“修史失实”罪名遭贬涪州别驾、黔州安置,其兄黄大临不远万里,亲送贬所,黄氏兄弟手足情深,分手时难舍难分,分别后作此赠别诗,以抒发兄弟离别哀伤之情。

参考资料:

1、李元强,卢晋.宋诗鉴赏辞典.上海市:上海科学技术文献出版社,2008:233-234

  全诗HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情深笃,首联即正面写HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的衷痛,掀起HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的波澜。在HRef=https://www.qijian.info/list/lijia/ target=_blank class=infotextkey>离家万里的边远之地,HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟相对,情深谊长,忘记了是HRef=https://www.qijian.info/list/zheju/ target=_blank class=infotextkey>谪居HRef=https://www.qijian.info/list/yixiang/ target=_blank class=infotextkey>异乡,暂寓逆旅。但无情的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实却是HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别在即,归途迢递,HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟将天各一方。野猿的哀啼悲鸣陡然使他从HRef=https://www.qijian.info/list/huanxiang/ target=_blank class=infotextkey>幻想中清醒过来,于是点点清泪洒落在HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别时的酒杯中。

  颔联写HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负落空,但求将来能HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟相伴,晤言一室之内,长享天伦之乐。作者被贬当日与兄长黄元明同过巫峡时,HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆起楚王梦见神女的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事。同时也隐寓诗人往日的HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负,好似登天之梦,已经破灭。邪佞当道,HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途阻力重重,如《代书》:“屈指推日星,许身上云霞。安知九天关,虎豹守夜叉。”《送少章从翰林苏公余杭》:“欲攀天关守九虎,但有笔力回万牛。”这一HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻又是来自HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原的“HRef=https://www.qijian.info/list/chuci/ target=_blank class=infotextkey>楚辞”,如《离骚》:“吾令帝阍开关兮,倚闾阖而望予。”《惜诵》:“昔余梦登天兮,魂中道而无杭。”《招魂》:“魂兮归来!君无上天些!虎豹九关,啄害下人些。”“夜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”句则是用韦应物与苏轼的诗意,HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹什么时候HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟能长聚相伴,对榻HRef=https://www.qijian.info/list/huajiu/ target=_blank class=infotextkey>话旧。韦应物《示全真元长》诗:“宁知HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪夜,复此对床眠。”后经白居易沿用,“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪”又化为“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”,其《HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨中招张司业宿》诗说:“能来同宿否,听HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨对床眠?”苏轼HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟极喜此句,他们早年同读韦应物此诗,“侧然感之,乃相约早退,为HRef=https://www.qijian.info/list/xianju/ target=_blank class=infotextkey>闲居之乐”(苏辙《逍遥堂会宿诗序》),所以他们的诗中常常咏及“对床夜语”,用以指摆脱了官场的束缚后,HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟之间亲切温馨、HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由自在的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,如苏轼“寒灯相对记畴昔,夜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨何时听HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟?”(《辛丑十一月十九日既与子由别于郑州西门之外HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马上赋诗一篇寄之》)此句即为黄庭坚诗句的出处。“凉”又是暗用陶渊明“五、六月中,北窗下卧,遇凉HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风暂至,自谓是羲皇上人”的意思(《与子俨等疏》),形容HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐后的逍遥自得。黄庭坚在这里与长兄以HRef=https://www.qijian.info/list/tuiyin/ target=_blank class=infotextkey>退隐相约,表达了他在HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治上遭受挫折而HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望后,想在HRef=https://www.qijian.info/list/yinyi/ target=_blank class=infotextkey>隐逸与天伦之乐中寻找慰藉的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想。

  颈联既是HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,又是比兴,进一步申足HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟之情。出句写大HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪纷飞中,但见鹡鸰HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟相互依傍,同时也是喻HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟患难与共。《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经·小雅·常棣》:“脊令在原,HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟急难。”对句则写惊HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风中,HRef=https://www.qijian.info/list/dayan/ target=_blank class=infotextkey>大雁离散失群,飞不成行。“雁行”也是切HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟之意,《礼记·王制》:“父之齿随行,兄之齿雁行。”就HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景而言,这一联是赋笔,但赋中有比,同时从睹物兴怀而言,则又是象中有兴。诗人眼前的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪交加之景使他HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹自己境遇的险恶、HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟的离散,所以将HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪称作“急”,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风称作“惊”,正反映了诗人触景所生之情。柳宗元《登柳州城楼寄漳汀封连四州刺史》中所写的“惊HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风乱飐芙蓉水,密HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨斜侵薛荔墙”,正为黄庭坚所借鉴。这一联用典贴切,形象生动。对比鲜明,“脊令并影”既是手足情深的写照,又反衬出HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟离散的HRef=https://www.qijian.info/list/aishang/ target=_blank class=infotextkey>哀伤。

  尾联从自身宕开,翻进一层,写兄长在归HRef=https://www.qijian.info/list/zhouzhong/ target=_blank class=infotextkey>舟中常常翘首遥望天际,HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟早日归来。谢朓《之宣城出新林浦向板桥》诗说:“天际识归舟,云中辨江树。”黄庭坚化用此诗,而在写法上则吸取前人的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术经验,比单纯写自己的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思来得更深婉蕴藉,更富有情致。如王维的《九月九日忆HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟》,结句从对方落笔,反写HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念自己:“遥知HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟HRef=https://www.qijian.info/list/denggao/ target=_blank class=infotextkey>登高处,遍插茱萸少一人。”杜甫《HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜》写“遥怜小儿女,未解忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安。香雾云鬟湿,清辉玉臂寒”,都是同一手法。结句作临别时的珍重叮咛之语:从今后可要多多来信,以慰我这天涯断肠人。诗人的满腔深情都倾注在这声声嘱咐中了。

  这首诗表现出黄庭坚在化用HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故成语上的深厚功力。他用典繁富,但经过锻炼熔铸,却显得浑成无迹;正所谓水中着盐,食而方知其味。由于善用HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故、点化成语,大大丰富了诗句的内涵,触发了层层的HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想,所以这首诗读来令人回味无穷。黄庭坚的诗以瘦劲挺拔著称,但这只是问题的一面。由于他宅心忠厚,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情诚挚,所以他的诗作,拗峭中仍不失深婉之致,尤其是为师友、HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟HRef=https://www.qijian.info/list/zengda/ target=_blank class=infotextkey>赠答之作,更是情真意切,颇为感人,此诗即是一例。

黄庭坚

黄庭坚(1045.8.9-1105.5.24),字鲁直,号山谷道人,晚号涪翁,洪州分宁(今江西省九江市修水县)人,北宋著名文学家、书法家,为盛极一时的江西诗派开山之祖,与杜甫、陈师道和陈与义素有“一祖三宗”(黄庭坚为其中一宗)之称。与张耒、晁补之、秦观都游学于苏轼门下,合称为“苏门四学士”。生前与苏轼齐名,世称“苏黄”。著有《山谷词》,且黄庭坚书法亦能独树一格,为“宋四家”之一。 ...

黄庭坚朗读
()

猜你喜欢

疏懒而今成自然,醒来不是听鸡年。

霜风一夜寒多少,重理禅衣覆足眠。

()

无计留月住,孤城绝域看。居延击刁斗,闺梦到城难。

()

山林何所乐,佳兴四时同。琴罢庭留月,酒残松度风。

鹤归苍汉外,猿叫碧萝中。却笑磻溪叟,区区理钓筒。

()

夕阳逢一雨,夜木洗清阴。露气竹窗静,秋光云月深。
煎尝灵药味,话及故山心。得意两不寐,微风生玉琴。

()

闻说学诗如学仙,怪来诗思渺无边。自怜犹裹痴人骨,岂意妄得麻姑鞭。

曾似千军初入阵,清于三峡夜流泉。只今老钝无新语,枫落吴江恐误传。

()
萧劳

山醒雪涊又春天,濡染东风几许妍。头白花红同过日,人贫诗富各增年。

半湖新水疑临境,满地青苔欲拾钱。危槛身凭楼一角,却教心系乱峰前。

()