李觏

李觏(1009—1059),字泰伯,号盱江先生,是我国北宋时期一位重要的哲学家、思想家、教育家、改革家,他生当北宋中期“积贫积弱”之世,虽出身寒微,但能刻苦自励、奋发向学、勤于著述,以求康国济民。他俊辩能文,举茂才异等不中,讲学自给,来学者常数十百人。李觏博学通识,尤长于礼。他不拘泥于汉、唐诸儒的旧说,敢于抒发己见,推理经义,成为 “一时儒宗”。今存《直讲李先生文集》三十七卷,有《外集》三卷附后。为纪念李觏,资溪县建有泰伯公园,塑有李觏雕像,李觏纪念馆正在建设之中。 李觏的诗文(81篇) 李觏的名句(4条)

()

轶事HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故

巧对晏殊
  北宋著名词人晏殊和李觏是很好的HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友,晏殊每次来建昌(江西南城)李觏都要陪他HRef=https://www.qijian.info/list/youlan/ target=_blank class=infotextkey>游览麻姑HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,并共同HRef=https://www.qijian.info/list/lunshi/ target=_blank class=infotextkey>论诗赋文,写词作对。
  有一次,二人观赏麻姑HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的“玉练双飞”,在回来的路上经过余家沅,忽闻咿咿哑哑的车水声。此时,正是三夏盛暑,二人手持摺扇,信步来至车水处,晏殊忽然词兴大作,高声吟道:“车儿车水水随车,车停水止”李觏听了称赞道:“人谓临川多才子,而同叔当居其首,今公见水吟车,可谓临川古HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风矣”。晏殊笑道:“直讲先生久居仙HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山高HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风爽必喜吟HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,愿先生以HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风对”。觏公沉思片刻,见晏殊挥扇以待,顿时思路大开,手摇摺扇大声诵道:“扇子扇HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风出扇,扇动HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风生”晏殊听罢,连声称:“妙对妙对。”二人拍手大笑,车水农夫在旁聆听多时,也跟着赞道:“对得好,对得好。

曾巩对下联
  庆历年间,北宋著名HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想家李觏常在江西南城十贤堂讲课,听讲者有太HRef=https://www.qijian.info/list/xuesheng/ target=_blank class=infotextkey>学生百余人,其中有唐宋八大家之一、号称“南丰先生”的曾巩。
  有一次,李觏应邀赴豫章春游,随行HRef=https://www.qijian.info/list/xuesheng/ target=_blank class=infotextkey>学生十余人。从建昌东门出发,经抚河至赣江。时值HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春三月,逆HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风顺水,船家扯下帆篷,装上浆橹,摇橹前进。舱内李觏居中而坐,门生并列左右,曾巩坐于右侧最后一个位子上。李觏对众生说:“此去豫章尚远,HRef=https://www.qijian.info/list/xingzhou/ target=_blank class=infotextkey>行舟HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞,何不以行船为题,对一对联,用来消遣。”诸生同声说道:“请先生拟上联,我等对下联。”李觏点头沉思,舱中顿时沉静下来,唯有吱哑吱哑的橹声。李觏手指船橹,高声说诵道:“两橹并摇,好似双刀分绿水”
  诸生从左至右,依次对下联。李觏抚髯静听,有时轻轻点头,有时又HRef=https://www.qijian.info/list/pinglun/ target=_blank class=infotextkey>评论修改一番。看他的神气,似乎对所有下联,均HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满意。最后,只剩下曾巩一人,大家的目光都集中在他身上。只见曾巩不慌不忙,站起来躬身向先生施了一礼,高声对道:“孤桅独立,犹如一笔扫青天!”
  李觏听罢,不禁连声叫好:“此联气魄雄伟,思路开阔,对仗准确,实为难得之妙联。”诸生齐拱手向曾巩HRef=https://www.qijian.info/list/zhuhe/ target=_blank class=infotextkey>祝贺。正在摇橹的船家,也来凑热闹:“真是名师门下有高徒啊!”

李觏斗恶僧
  北宋HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想李觏,幼年就聪明过人,七岁会写文章 ,九岁能吟诗作对,从小便由HRef=https://www.qijian.info/list/fuqin/ target=_blank class=infotextkey>父亲带来麻姑HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山 居往。
  麻姑HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山上有座仙坛大庙,庙里住着两个和尚,一老一少。那少和尚年近三十,极不守佛法,爱色贪财,好吃妄为,HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓皆骂他为“恶僧”。这恶僧平时只惧怕两个人:“一是庙内老和尚,因是师傅;二是乡绅骆司公,因是他堂叔。
  这年七月七日,是HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山上朝庙大典,乡里士绅,HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方官员,都上HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山朝庙。时年九岁的李觏,同着几个HRef=https://www.qijian.info/list/ertong/ target=_blank class=infotextkey>儿童 ,也来赶热闹。他们清早就来到庙门口,正欲进内,却被恶僧拦阻,喝令他们出去。李觏带一伙HRef=https://www.qijian.info/list/ertong/ target=_blank class=infotextkey>儿童躲到树林里,只见恶僧将偷来的酒肉装入一竹篮里面,慌慌张张出庙朝HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山下走去。李觏等人在后面暗暗跟踪。到了龙门桥边,忽见恶僧与一来人躬身施礼,李觏一看,正是恶僧的堂叔骆司公。只听络司公问道:“一早下HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山何往?”恶僧答道:“眼下正是青黄不接,师傅叫我下HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山买点东西。”骆司公见他神色慌张,揭开他的篮子一看,见装的正是酒和肉,便勃然大怒,骂道:“畜生放肆!”随即喝令恶僧将酒肉送回庙中。李觏等几个HRef=https://www.qijian.info/list/ertong/ target=_blank class=infotextkey>儿童见恶僧一副狼狈相,高兴地躺在HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山坡上大声唱道:“和尚不怕丑,受戒又还俗,落发不守法,HRef=https://www.qijian.info/list/hejiu/ target=_blank class=infotextkey>喝酒又吃肉。”恶僧听了,又气又恨,不断向HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山坡扔石头,骂声:“笞箕鬼!”快步钻进了HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山庙。
  早饭后,朝庙人络绎不绝,庙内红男绿女,热闹异常。李觏带几个HRef=https://www.qijian.info/list/ertong/ target=_blank class=infotextkey>儿童,进入大庙,又遇上恶僧。恶僧手持木棍追打李觏。李觏往人群中一钻,潜入禅堂右侧一个小小的空房。他轻轻地关好房门,只见房内有一张不方桌,上面放着一只小杯,旁边两把小木椅,南北两边墙上,各挂一个小葫芦。他取下葫芦,揭开一闻,酒香扑鼻;倒在杯中,但见酒色鲜红,一尝,甜蜜可口。他又揭开那边的小葫芦,一闻,酒气浓烈,倒在杯内,则是白色。红白两色在杯内呈现水红色。香味更是甜蜜。李觏知是敬神用的酒,正欲喝下去,忽然门被推开了,李觏来不及挂起葫芦即被来人扭住,一看,原来是恶僧。恶僧见李觏偷酒喝,觉得抓到了把柄,于是,将李觏扭到大厅见老和尚,说他偷吃了神酒,要老和尚重罚。老和尚素爱HRef=https://www.qijian.info/list/ertong/ target=_blank class=infotextkey>儿童,听说李觏年幼能吟作对,早想面试于他,今日正是个机会。此时,适逢骆司公也在座,就对骆司公说:“听说此儿颇有才干,今日却如此无礼,应作何处置?”骆司公说?:“我自有HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理。”随即叫李觏近前,说道:“我今天出一上联,你若能对出下联,就放你回去,否则,按佛规笞罚。”李觏答道:“愿从尊便。”骆司公随即出上联曰:
  “红白相渗,入室尝遍南北。”
  李觏恼恨恶僧,心想,有来应有往,你嘲弄我,我也嘲弄你。正好借此出出恶僧的丑,于是对出下联曰:“青黄不接,下HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山买东西。”
  老和尚听了,连声叫好,拍案称奇。骆司公听毕,猛想起小和尚清早提竹蓝下HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的丑事,便一一告知了长老。老和尚勃然大怒,喝令众人把恶僧按倒在地,痛打四十棍。
  此后,老和尚常在名门主客面前,夸赞李觏,恶僧再也不敢欺侮HRef=https://www.qijian.info/list/ertong/ target=_blank class=infotextkey>儿童了。

HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月亭
  HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月亭位于黎川城南篁竹境内,阡陌之野,有亭翼然。数百年来,它为南来北往过客遮HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风挡HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,蔽日乘荫。细观此亭,南北通向,长6米,宽5米,高5米,两端门额均嵌有“赤溪HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月亭”五个石刻大字,一门联曰“才过怀泉HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟语HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香犹在耳,方临赤溪新亭古驿又宜人”亭墙斑驳脱落,芳草萋萋。亭内青砖为瓦,卵石铺地,东西两侧为后来修砌的水泥凉座,供路人歇脚之用,其东墙内嵌一石碑,上书“奉宪敕碑”。HRef=https://www.qijian.info/list/beiwen/ target=_blank class=infotextkey>碑文依稀可辨。据其内容推断,此亭乃清朝道光6年重建,后因年久失修,今已破旧。据《新城(今黎川)县志》记载,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月亭“在城南五里赤溪,宋儒李觏(1009-1059)HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书之所。其自言曰‘朝朝HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风扫地,夜夜月为灯’。故以名亭”。900多年前,这里曾是一处规模较大的书院式园林HRef=https://www.qijian.info/list/jianzhu/ target=_blank class=infotextkey>建筑,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光旖旎,HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色怡人。南面群HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山黛岭,北望村里人家,东里临黎河流水,西指桑梓阡陌。周围茂林修竹亭亭如盖,桃源兰圃HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟语HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香。明朝同邑邓篆赋云:“维武陵之旧圃兮,泛平津以通渔。一水飞光而带郭兮,千峰流翠以曳裾。指葱郁之曲陌,望桑麻之烟墟。HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山连水系,霞卷云舒。春擒转响于修竹,林HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花翻洒于兰区。前排峻岭之黛,左控长虹之波。村里烟迥,清溪雾错。岫蕴彩而霓飞,浦腾文而锦濯。伊亭榭之仿佛,信HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月之攸托。尔其借言栋楣,托景兰药。靡翠草而成茵,幕丰叶以为幄”。如此HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景仙境,有诗赞曰“HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风淡淡,梧桐秋色月溶溶”。真可谓世外桃源,潜学胜地。
  然而,宋时的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月亭不仅HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景秀丽,更因此间主人而闻名遐迩,蜚声海内。李觏,字泰伯,北宋时期著名理学家。胡适先生称“李觏是北宋的一个伟大HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想家。他的大胆,他的见识,他的条理,在北宋学者之中,几乎没有一个对手!`````他是江西学派的一个极重要的代表,是王安石的先导,是两宋HRef=https://www.qijian.info/list/zhexue/ target=_blank class=infotextkey>哲学的一个开HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山大师”。据史志记载:“李觏世居麻姑HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山阳,(今南城境内),己迁黎赤溪,为赤溪人。不慕荣利,于所居赤溪庐南作‘HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月亭’,读其中。夙夜讨论文武、周公、孔子之遗文旧制与当世之务,悉著于篇”。文章自成一家,创立“盱江书院”,故又被称为“盱江先生”。

主要成就

HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想方面
  李觏在HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想方面,反对道学家不许谈"利""欲"的说教,认为"人非利不生"(《原文》),"HRef=https://www.qijian.info/list/zhiguo/ target=_blank class=infotextkey>治国之实,必本于财用"(《富国策》),提出了一些发展经济的办法,对王安石变法有直接影响。其诗歌内容,大多涉及HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治得失,HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民疾苦。构思遣辞,新颖独创,甚至有些奇特,出人意外。他在《论文》诗中写道:"今人往往号能文,意熟辞陈未足云。若见江鱼须恸哭,腹中曾有HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原坟。"可见他有意避免"意熟辞陈"而力求生新,别辟蹊径。他作诗师法皮(日休)陆(龟蒙)、以中兴诗道自命。如《获稻》、《HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi2/ target=_blank class=infotextkey>乡思》、《苦HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨初霁》、《读长恨辞》等诗,清新可诵。《方平》、《璧月》、《梁帝》、《送僧游庐HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山》、《忆钱塘江》诸绝句,王士□《居易录》以为"HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风致似义HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山"。但集中通体完善的诗并不很多。李觏的文章实较诗为佳。

诗作方面
  李觏还是一位诗人。王士真在《居易录》中曾称赞李觏的《王方平》、《璧月》、《梁元帝》、《关僧还庐HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山》和《忆钱塘江》五首绝句“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风致似义HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山”。对此《四库全书总目》也认为,除《梁元帝》一首“不免伧父面目,余皆不愧所称,亦可谓渊明之赋《闲情》矣。”他的诗“受了些韩愈、皮日休、陆龟蒙等的影响,意思和词句往往都很奇特,跟王令的诗算得宋代在语言上最创及HRef=https://www.qijian.info/list/chouhe/ target=_blank class=infotextkey>酬和之作,但也写了不少有着充实的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实内容的诗篇。”“根生但为松,翼飞但为HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风。王侯尚可轻,道义本来重”(《寄怀》),字句质朴,语出HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,而重道义爵禄的情操,跃然纸上。“居官无藉手,选部岂知贤?廉善虽由己,亨通亦在天”(《送张评事》),HRef=https://www.qijian.info/list/jielu/ target=_blank class=infotextkey>揭露了当时吏治的HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗。由于他HRef=https://www.qijian.info/list/guanxin/ target=_blank class=infotextkey>关心国计HRef=https://www.qijian.info/list/minsheng/ target=_blank class=infotextkey>民生,加上自己HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治上的不得志,又长期HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活在HRef=https://www.qijian.info/list/nongcun/ target=_blank class=infotextkey>农村,所以,也写了一些HRef=https://www.qijian.info/list/pipan/ target=_blank class=infotextkey>批判时政,反映HRef=https://www.qijian.info/list/nongmin/ target=_blank class=infotextkey>农民疾苦的诗,表现了他对HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的满和对HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民的HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情。“产业家家坏,诛求岁岁新”,“朱门仍奢侈,柴门转窭贫”(《村行》),“役频农力耗,赋重女工寒”(《感事》),抨击了官府对HRef=https://www.qijian.info/list/nongmin/ target=_blank class=infotextkey>农民的残酷剥削,反映出阶级HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾日趋激化的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实。他在《哀老妇》诗中,写一个有儿有孙的老妇人还要改嫁。什么原因呢“子岂不欲养?母岂不怀居?”都不是,而是因为“徭役及下户,财尽无所输”。这是一种多么凄惨的景象啊!
  他的诗文,今存《直讲李先生HRef=https://www.qijian.info/list/wenji/ target=_blank class=infotextkey>文集》(又称《盱江先生全集》中华书局新出版的《李觏集》,即据此校点。)三十七卷,另有《外集》三卷附后。《宋史》卷四三二有传。

HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物生平

天潢世胄的家世
  李觏本姓相传姓潘,李姓是因他先祖南唐烈祖李昪为了统治的目的乱认祖宗造成的。说起他先祖李昪那可是一位在HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史上赫赫有名的大HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物,在那HRef=https://www.qijian.info/list/zhanluan/ target=_blank class=infotextkey>战乱纷飞的时代,李昪是一个孤儿,出身低微,因聪明伶俐又作战勇敢而被当时一位叫徐温的大将收养为干儿子,于是他将本姓名潘知浩改姓徐知浩。徐知浩有勇有谋,在近二十年的精心经营中击败诸多对手,逐步建立自己强大势力,并从杨氏吴国篡得帝位。初期改国号齐,后改为国号唐(又称南唐),并乱认唐玄宗为他的先祖,又改姓李名昪。从此他将徐知浩又改姓名为李昪。这位被后人称为南唐烈祖的李昪把南唐经营得很是有声有色,他采取轻徭役、劝农桑、兴HRef=https://www.qijian.info/list/keju/ target=_blank class=infotextkey>科举、建书院等HRef=https://www.qijian.info/list/celue/ target=_blank class=infotextkey>策略,促使HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会稳定,HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民安居乐业,当时的南唐比起中原各国可以说是“世外桃源”。李昪有一位庶出的儿子叫李景芳的人。李景芳时封金吾卫国上HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军,生有三子,老大官封五中丞、老二封为六府君,老三封七大夫,这三位儿子都居住在抚临上慕镇(今天的金溪秀谷镇)。这三位据李氏宗谱记载,他们自认为“吾固南唐之裔,皆为HRef=https://www.qijian.info/list/diwang/ target=_blank class=infotextkey>帝王之后,竟无尺土之封”,心中愤愤不平,并同当时三齐王有隙。于是,他们与外甥彭氏一同密谋发动兵变,临兵变时彭姓外甥临阵倒戈,引兵反攻,于是这场内讧胎死腹中。七大夫临行刑前发誓说:“吾子孙与彭氏婚者,吾不佑也”。六府君名昉“初无战志”,又看见形势不妙,就携妻带子匆匆忙忙连夜从上慕镇逃至当时南城县六十三都长HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居。这就是李觏先祖家世HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的大略。所以北宋李觏文坛HRef=https://www.qijian.info/list/haoyou/ target=_blank class=infotextkey>好友欧阳修称他为“天潢世胄”,应该不错。

自幼聪颖
  李觏自幼聪明好学六七岁始“习字书”,十二岁就能写文章。十四岁HRef=https://www.qijian.info/list/fuqin/ target=_blank class=infotextkey>父亲去世,HRef=https://www.qijian.info/list/muqin/ target=_blank class=infotextkey>母亲“垦阅HRef=https://www.qijian.info/list/nongshi/ target=_blank class=infotextkey>农事,夜治女功”(《先夫人墓志》),得免冻馁之苦。服丧三年,十七岁始出外游学。二十岁以后,文章渐享盛名。

HRef=https://www.qijian.info/list/keju/ target=_blank class=infotextkey>科举受挫
  李觏也象其他HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书人一样,想通过HRef=https://www.qijian.info/list/keju/ target=_blank class=infotextkey>科举,HRef=https://www.qijian.info/list/dengshang/ target=_blank class=infotextkey>登上HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途,干一番事业。但是,他在HRef=https://www.qijian.info/list/keju/ target=_blank class=infotextkey>科举仕进的道路上却一再受挫,未能如愿,自叹“生处僻遐,不自进孰进哉!”景佑年间,他步行到京城汴梁(今河南开封),寻求仕进之途,毫无结果而归。次年,参加乡举,又名落孙HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。庆历元年(1041),应茂才异等科,有旨召试。李觏入京,又未中选,在京城“HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁经岁”,抑郁不乡。遭受这几次打击之后,遂无意仕进,HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居著述。南城立学,被聘为郡学之师。创立盱江书院,教授自资。

创建书院
  李觏屡试HRef=https://www.qijian.info/list/keju/ target=_blank class=infotextkey>科举不第,以教学为生,创建"盱江书院",从学者常有数百人。后经范仲淹推荐,任太学助教、直讲,卒年五十岁。北宋时期的江西学HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风重经世致用,这一学HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,由欧阳修倡之于前,王安石得君行道于后,而李觏则是处于其间的一个十分重要的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想代表。

重经世致用
  他的许多HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想给予范仲淹"庆历新政"HRef=https://www.qijian.info/list/lilun/ target=_blank class=infotextkey>理论上的支持,又是后来王安石"变法"的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想渊源。由于重经世实用,在经学卜李觏颇重《礼》学,《周礼致太子论》五卜-篇是其"通经致用"的理沦代表作,王安石后来作《周礼新义》不无影响。由于重实用,所以李觏反对孟子,著有《常语》以驳孟子HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想,反对所谓的"重义轻利",认为"焉仁义而不利者乎?"(《李觏集·原文》)成为宋学中"非孟"思潮的驱者。学术上以儒学为宗,反对佛、道二教,是庆历之际排佛、道思潮的代表HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物之一。李觏著作有《盱江HRef=https://www.qijian.info/list/wenji/ target=_blank class=infotextkey>文集》,今有校勘标点本《李觏集》,其中《礼论》、《周礼致太平论》和《庆历民言》等是其HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想和学术的代表作。

不拘旧礼
  李觏博学通识,尤长于礼。他不拘泥于汉、唐诸儒的旧说,敢于抒发己见,推理经义,成为“一时儒宗”,四方学子前来就学者常数十百人,曾巩、邓润甫等都是他的HRef=https://www.qijian.info/list/xuesheng/ target=_blank class=infotextkey>学生。后得范仲淹、余靖等推荐,皇祐二年(1050),旨授将仕郎,试太学助教。嘉祐二年(1057),用国子监奏,召为太学说书如故。嘉祐四年,令其权同管勾太学。因迁葬祖母,请假还乡。八月卒于家。

评价

  李觏一生以教授为业,乡曲俊异从而师之,东南闻HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风至者常数千人,同郡曾巩、邑邓润甫(北宋名臣)皆其弟子。其终生从事理学研究,所学以推明圣经为本,不泥于汉唐诸儒之说,鉴古论今,著书立言,学识渊博,成就显著。李觏HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想进步,针砭时弊,HRef=https://www.qijian.info/list/jiji/ target=_blank class=infotextkey>积极主张HRef=https://www.qijian.info/list/gaige/ target=_blank class=infotextkey>改革旧制,是“庆历新政”HRef=https://www.qijian.info/list/lilun/ target=_blank class=infotextkey>理论上的支持者。所著大都是愤吊世故,警宪邦国的政论,被当时誉为“医国之书”。范仲淹读其所著,荐于朝,称其讲论六经,辨博明达,释然见圣人之旨,著书立言有孟子、扬雄之HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,并上其所著。在李觏著述中,“《潜书》、《广潜书》、《礼论》、《周礼致太平论》、《庆历民言》以及《富国》、《安民》、《强兵》等策,反映了他的HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治、经济、法制、军事等主张,《易论》和《明堂定易图序》(《李觏集》前言)”他的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/guandian/ target=_blank class=infotextkey>观点得到当时众多有识之士的赞同,产生了广泛的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会共鸣,影响巨大,震动朝野,成为后来王安石变法的HRef=https://www.qijian.info/list/lilun/ target=_blank class=infotextkey>理论HRef=https://www.qijian.info/list/jichu/ target=_blank class=infotextkey>基础。前有HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人,后有来者。HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光如赤溪长流,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月与青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山依旧。然而,HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事如烟,物非人杳。HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月亭,亭以人名,古往今来慕者如云。观景HRef=https://www.qijian.info/list/pingdiao/ target=_blank class=infotextkey>凭吊,睹物HRef=https://www.qijian.info/list/siren/ target=_blank class=infotextkey>思人,扼腕长叹。骚客诗云:“惟昔有鸿儒,其甫曰泰伯。语言妙天下,酌古漱琼液。上排周孔大,下接苏黄席。雄辞奋经术,异端拒老释。构亭集生徒,此焉寄朝夕。平芜弥漫青,溪水迥环赤。HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风月留光霁,溪HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山表明德。我行购遗踪,世远不可稽。我诵明堂书,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山亭水悠悠”。明代邑人王材亦赋诗云“独抱遗经草满庭,竹HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风梧月对南屏。桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花流水年年在,谁向寒溪面客星?”寄托了对先贤的无限HRef=https://www.qijian.info/list/zhuisi/ target=_blank class=infotextkey>追思。

  为纪念李觏,资溪县建有泰伯公园,塑有李觏雕像,李觏纪念馆正在建设之中。

渐老多忧百事忙,天寒日短更心伤。

数分红色上黄叶,一瞬曙光成夕阳。

()

蜀道如天夜雨淫,乱铃声里倍沾襟。

当时更有军中死,自是君王不动心。

()

昔年乘醉举归帆,隐隐山前日半衔。

好是满江涵返照,水仙齐著淡红衫。

()

一树摧残几片存,栏边为汝最伤神。

休翻雨滴寒鸣夜,曾抱花枝暖过春。

()

人言落日是天涯,望极天涯不见家。

已恨碧山相阻隔,碧山还被暮云遮。

()

  皇帝二十有三年,制诏州县立学。惟时守令,有哲有愚。有屈力殚虑,祗顺德意;有假官借师,苟具文书。或连数城,亡诵弦声。倡而不和,教尼不行。

  三十有二年,范阳祖君无泽知袁州。始至,进诸生,知学宫阙状。大惧人材放失,儒效阔疏,亡以称上意旨。通判颍川陈君侁,闻而是之,议以克合。相旧夫子庙,狭隘不足改为,乃营治之东。厥土燥刚,厥位面阳,厥材孔良。殿堂门庑,黝垩丹漆,举以法。故生师有舍,庖廪有次。百尔器备,并手偕作。工善吏勤,晨夜展力,越明年成。

()