照野旌旗,朝天车马,平沙万里天低。宝带金章,尊前茸帽风欹。秦关汴水经行地,想登临、都付新诗。纵英游,叠鼓清笳,骏马名姬。
酒酣应对燕山雪,正冰河月冻,晓陇云飞。投老残年,江南谁念方回。东风渐绿西湖柳,雁已还、人未南归。最关情,折尽梅花,难寄相思。
高阳台·送陈君衡被召。宋代。周密。 照野旌旗,朝天车马,平沙万里天低。宝带金章,尊前茸帽风欹。秦关汴水经行地,想登临、都付新诗。纵英游,叠鼓清笳,骏马名姬。酒酣应对燕山雪,正冰河月冻,晓陇云飞。投老残年,江南谁念方回。东风渐绿西湖柳,雁已还、人未南归。最关情,折尽梅花,难寄相思。
原野中移动的旌旗耀眼飞扬,朝觐天子的车马浩浩荡荡,平沙万里,云天低旷,在饯别的宴席上,你腰系着宝带身佩着金章,风吹茸帽倾斜而神采飞扬,故乡的秦关汴水,都是你此行要经过的地方。我猜想当你登临它们时,一定会激动得吟咏新的诗章。你将在北国尽情游历,听叠鼓胡笳高亢雄壮的乐声。你骑着骏马威风凛凛,还有著名的美姬陪伴在身旁。
当你酒酣耳热时,面对着燕山白茫茫的一片冰雪,如凝冻了一般的明月照在结满层冰的河面上,拂晓时陇头处有几朵白云在飞翔。如今我已是韶华远逝,像当年的贺方回一样,身在江南无法返家而无限感伤。又人谁来惦念思量?春风渐渐染绿西湖。大雁已经回到这里,但你却依旧未能返乡,最令人动情的是,即便折飞了梅花,也无法寄托我对你的思量。
高阳台:词牌名,又名“庆春泽”。双调一百字,平韵格。
陈君衡:名允平,号西麓,四明(今浙江宁波)人。德祐时,授沿海制置司参议官。宋亡后,曾应召至元大者,不仕而归。有词集《日湖渔唱》。词风和婉平正,少数作品表现了故国之思。
旌旗:旗帜的总称。
朝天:指朝见天子。
宝带金章:官服有宝玉饰带,金章即金印。
尊前:在酒樽之前。指酒筵上。
茸帽风攲(yǐ):茸帽,皮帽;欹,侧。“风欹”,原本作“风欺”,据别本改。
英游:英俊之辈;才智杰出的人物。
晓陇云飞:柳永《曲玉管》词:“陇首云飞,江边日晚。”
投老:到老,临老。
方回:北宋词人贺铸字,此处作者自指。
东风:王安石《泊船瓜洲》诗:“春风又绿江南岸”,此处借用其意。
最关情:用陆凯、范晔故事,见舒亶《虞美人》注。
参考资料:
1、上彊邨民(编) 蔡义江(解). 宋词三百首全解. 上海:复旦大学出版社, 2008/11/1 : 第311-313页
作者的友人陈君衡为蒙元朝廷所召,将要前往大都(今北京)赴任。作者为此写了这首送别的词。
参考资料:
1、百度百科.高阳台·送陈君衡被召
作者一向HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱宋朝,宋亡以后坚隐不仕,因此这首词较一般的HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别诗词而言,在HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情上自有一番特色。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头三句写陈君衡被召,临行时车HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马旌旗繁多。“宝带”二句则隐含对陈氏屈仕元朝的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满之辞。“秦关”三句写路途迢迢。“纵英游”三句推想陈氏此去定豪纵携妓。下阕HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头三句仍就HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别意替对方设想那边景象,表现出HRef=https://www.qijian.info/list/guanqie/ target=_blank class=infotextkey>关切之情。“投老残年”以下转写自己暮年的HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞。HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾三句写对君衡的HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念。此词对君衡“被召”的HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度肯昧隐晦,既有HRef=https://www.qijian.info/list/guanqie/ target=_blank class=infotextkey>关切,又有婉讽,表现了前朝文人的复杂心态。语言朴实无华,词意比较苍凉。
上阕以写HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别的场景为主,与一般的HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别诗词似并无二致。起首三句“照野旌旗,朝天车HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,平沙万里天低。”作者用HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放笔法勾画出一幅威武鲜明的郊野送行的场面。只见旌旗飘飘,光照HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyo/ target=_blank class=infotextkey>原野,车HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马辘辘,浩浩荡荡。这样威武雄壮的画面,衬以广阔的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyo/ target=_blank class=infotextkey>原野作背景,活脱脱一幅令人振奋的HRef=https://www.qijian.info/list/tuhua/ target=_blank class=infotextkey>图画,给人以充分的遐想。
接下去这首词的主角陈君衡,出现在这幅画卷中。作者只用“宝带金章,尊前茸帽HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风欹”两句HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物便栩栩如生,跃然纸上。“宝带金章”,表明了HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物的身份,同时暗示此行的缘由:“尊前”,酒尊之前。唐诗人HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马戴《赠HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人边游回》有“尊前语尽北HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风起,秋色萧条胡雁来”句。“茸帽HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风欹”,头上戴的皮帽被郊野的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹得略略倾斜,一个“欹”字,极为传神地勾画出HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物的神气。欹即侧帽,典出《北史·独孤信传》:“信在秦州,尝因猎,日暮,驰HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马入城,其帽微侧,诘旦而吏人有戴帽者咸慕信而侧帽焉。”词用此典,极为贴切,而有微意。君衡之应蒙元之召,与慕信而侧帽的胡HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,正相一致。这一用典,实不同于一般泛用。作者由此想到HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人北上要经过的路途和HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人走后的作为。“秦关汴水经行地,想登临、都付新诗。纵英游,叠鼓清笳,骏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马名姬。”一路之上,登秦关临汴水,吟诗作赋。秦关,应泛指沿途之HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,中国习又称秦。汴水,流经北宋都城东京(今开封)的一条河鼓声阵阵,胡笳清脆;乘骏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,携名姬,纵情游乐。
上阕对HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别场景的铺陈及对别后情景的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,看似与一般的HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别诗词类似,但提及北宋旧地“秦关汴水”作者HRef=https://www.qijian.info/list/woiwan/ target=_blank class=infotextkey>委婉地透露出对HRef=https://www.qijian.info/list/guguo/ target=_blank class=infotextkey>故国的念和HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河依旧、HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事已非的HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹,而用笔极为含蓄。
下阕主要抒发了作者对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人远去的HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感和对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人出仕新朝的担心与HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满等复杂的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。头一句“酒酣应对燕HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,正冰河月冻,晓陇云飞”,进一步设想HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人远去北国的情景。“酒酣”,指朝廷召宴,作者HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人彼时彼地应是燕HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪飘的冰天HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪地的影象,连HRef=https://www.qijian.info/list/yueliang/ target=_blank class=infotextkey>月亮都仿佛冻住了似的,发出令人不寒而栗的光辉。“冰河月冻”,造语甚新,HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境颇佳。这阴冷影象与上阕热烈欢快的情调形成鲜明的对照,为下面的HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹铺垫了气氛。接着,作者将笔锋一转:“投老残年,HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南谁念方回。”意为:我已是HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风烛残年,不愿为新朝用而HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南,又有谁能常常记起我呢?方回,贺铸的字,他的《青玉案》有“试问闲愁都几许?一川烟草,满城HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风絮,梅子黄时HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”句,十分有名。黄庭坚曾说:“解道HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南断肠句,世间唯有贺方回。”作者身在HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南,又有一腔HRef=https://www.qijian.info/list/chouyuan/ target=_blank class=infotextkey>愁怨,故以贺铸自比。这两句词不仅包含HRef=https://www.qijian.info/list/nianlao/ target=_blank class=infotextkey>年老力衰的HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感,HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人离去的HRef=https://www.qijian.info/list/shangqing/ target=_blank class=infotextkey>伤情,还有HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家沦亡的HRef=https://www.qijian.info/list/shangtong/ target=_blank class=infotextkey>伤痛。“东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风渐绿HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖岸,雁已还,人未南归”,北方冰HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪尚未消融的时候,春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风已经吹绿了HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南,HRef=https://www.qijian.info/list/dayan/ target=_blank class=infotextkey>大雁已经飞回了,可是HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人还没有回来。王安石有“春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风又绿HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南岸”句,此处周密化用之想到此处,不禁HRef=https://www.qijian.info/list/tanxi/ target=_blank class=infotextkey>叹息道:“最关情,折尽梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,难寄HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思。”盛弘之《荆州记》载:陆凯曾从HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南将梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花寄到HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安送给他的HRef=https://www.qijian.info/list/haoyou/ target=_blank class=infotextkey>好友范晔,并曾诗说:“折梅逢驿使,寄与陇头人。HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南无所有,聊赠一枝春。”周密这两句亦用此意,意思是说:我的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思之情即使折尽梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花也难以表达。
从字面看来,表现了作者对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人极为真挚恳切的HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念之情。但如果深入体味,就不难悟出,这里还有着更深刻的寓意,那就是作者担心HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人到了北方,有了高官厚禄,忘怀自己,忘怀HRef=https://www.qijian.info/list/guguo/ target=_blank class=infotextkey>故国。这就不仅表达了身为遗民的惨淡HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,而且含蓄地透露出对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人仕元的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满。这首词在HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别诗词中是颇具特色的。写HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别而通篇贯穿着深切感人的HRef=https://www.qijian.info/list/guguo/ target=_blank class=infotextkey>故国之思,作者既写眼前实景,也写HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中的虚景,虚实相合,深沉宛转地表达了作者复杂难言的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。其中既有HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人的HRef=https://www.qijian.info/list/bushe/ target=_blank class=infotextkey>不舍和HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感,又有对其屈身仕元的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满,还有对南宋灭亡的怅恨。正是这种复杂的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理,使得这首词没有像一般HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别词那样只刻画HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁别绪当然也没有对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人的明显指摘,而只有借描写HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别情景、抒写HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁,含蓄地表达自己的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。
周密 (1232-1298),字公谨,号草窗,又号四水潜夫、弁阳老人、华不注山人,南宋词人、文学家。祖籍济南,流寓吴兴(今浙江湖州)。宋德右间为义乌县(今年内属浙江)令。入元隐居不仕。自号四水潜夫。他的诗文都有成就,又能诗画音律,尤好藏弃校书,一生著述较丰。著有《齐东野语》、《武林旧事》、《癸辛杂识》、《志雅堂要杂钞》等杂著数十种。其词远祖清真,近法姜夔,风格清雅秀润,与吴文英并称“二窗”,词集名《频洲渔笛谱》、《草窗词》。 ...
周密。 周密 (1232-1298),字公谨,号草窗,又号四水潜夫、弁阳老人、华不注山人,南宋词人、文学家。祖籍济南,流寓吴兴(今浙江湖州)。宋德右间为义乌县(今年内属浙江)令。入元隐居不仕。自号四水潜夫。他的诗文都有成就,又能诗画音律,尤好藏弃校书,一生著述较丰。著有《齐东野语》、《武林旧事》、《癸辛杂识》、《志雅堂要杂钞》等杂著数十种。其词远祖清真,近法姜夔,风格清雅秀润,与吴文英并称“二窗”,词集名《频洲渔笛谱》、《草窗词》。
次韵成父。宋代。赵蕃。 山经立壁动危情,路入悬崖作峭行。雨露正昏当昼黑,瀑泉倒泻助波惊。万无一理可至寇,十有九家空避兵。愧子远来端有意,更开诗箧对灯檠。
诸子将筑室以画图相示三首。宋代。苏辙。 积因得果通三世,临老长闲自一时。久尔观心终未悟,偶然见道了无疑。南迁北返吾何病,片瓦尺椽天与期。自断此生今已矣,世间何物更如斯。
王晦叔惠听雨图次蔡韵奉寄 其一。宋代。许及之。 拂拭沧波远接天,摩挲乔木老生烟。题诗作画人何在,万古蓬窗一觉眠。
和胡宗泽见寄。宋代。吴芾。 湖边策杖步新晴,陡觉胸襟万虑平。老去不须防意马,静中已是息心兵。閒来绿树阴中坐,懒去红尘闹里行。赖与故人供一醉,不辜今夜月华明。
点绛唇 寄兴。明代。曹溶。 斜掩红窗,影迷前日桃花路。送春三度,只有人如故。瘦减腰围,每被征衫诉。归心误,雨声深处,江上扁舟暮。