病牛

病牛朗读

耕犁千亩实千箱,力尽筋疲谁复伤?

但得众生皆得饱,不辞羸病卧残阳。

译文

病牛耕耘千亩,换来了劳动成果装满千座粮仓的结果,但它自身却精神极为疲惫,力气全部耗尽,然而,又有谁来怜惜它力耕负重的劳苦呢?

但为了众生都能够饱,即使拖垮了病倒卧在残阳之下,也在所不辞。

注释

实千箱:极言生产的粮食多。实:充实,满。 箱:装粮的容器。一说同“厢”,指官府的仓房。

复:又,再。伤:哀怜,同情。

但得:只要能让。

众生:大众百姓。

不辞:不推辞。

羸(léi)病:瘦弱有病。残阳:夕阳,即快要下山的太阳。此处既烘托凄凉气氛,又喻指作者晚年。

参考资料:

1、李宪文,熊永年选编.读古诗练书法:北京体育学院出版社,1989.01

2、匡扶选注.古诗词选读 下册:甘肃少年儿童出版社,1982.02

病牛创作背景

  建炎二年(公元1128),李纲为相七十日,罢相流放武昌(今湖北省鄂州市)。四年后,太学生陈东等向朝廷上书请命,要求让李纲官复原职,事情失败,陈东也因此被杀,这时的李纲处境更加艰险。这首诗写于绍兴二年(公元1132),是他谪居时心境的真实写照。

参考资料:

1、毋永利编著.古诗观止:中国民主法制出版社,2012.09

  诗首句言牛终生辛劳,硕果累累,不言牛“病”,又字字含“病”意,年复一年,力耕千亩,获实千箱,必然气力衰竭,病由此生。次句言牛虽功绩至伟,却没有人对它HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情哀怜,责问语气,有强烈的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情色彩。三四句以牛的口气作答,将牛HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格化,HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示牛为HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓甘于HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我牺牲的可贵HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格。

  此诗中的牛,亦是诗人自喻。李纲官至宰相,他为官清正,反对媾和,力主抗金,并亲自率兵收复失地,但为投降派奸佞排挤,为相七十天即“HRef=https://www.qijian.info/list/zheju/ target=_blank class=infotextkey>谪居武昌”,次年又“移澧浦”,内心极为愤抑不平。因此,作《病牛》诗以自慰、HRef=https://www.qijian.info/list/zibai/ target=_blank class=infotextkey>自白。

  这首诗运用HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻和HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人手法,形象生动,立意高远,既是成功的HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物诗,更是杰出的HRef=https://www.qijian.info/list/yanzhi/ target=_blank class=infotextkey>言志诗,为后世传诵。

  在中国诗歌史上,自第一部诗歌总集《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》里吟咏鸱鸮的诗作之后,吟咏日月星辰、HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川草木、HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟鱼虫的HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物诗可谓层出不穷。在浩如烟海的HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物诗中有不少格调颇高、HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术精湛、韵味无穷的佳作。李纲的这首《病牛》便是其中之一。这里,我们不谈此诗所具有的高度概括力,也不说此诗质朴无华的语言美,只是想欣赏一下其“离形得似”、“托物HRef=https://www.qijian.info/list/yanzhi/ target=_blank class=infotextkey>言志”的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术。司空图《诗品·形容》认为,诗人“形容”(指描摹客观事物)能不拘形似而求得神似,才是精于“形容”者:“离形得似,庶几斯人”。李纲正是精于“形容”者,其《病牛》诗达到了“离形得似”,也即不拘于描写对象的外形外貌相似,而求得描写对象HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神相似的境界。作者吟咏病牛,笔墨重点不在绘其形,而在传其神。

  诗的前两句“耕犁千亩实千箱,力尽筋疲谁复伤”,写病牛耕耘千亩,换来了HRef=https://www.qijian.info/list/laodong/ target=_blank class=infotextkey>劳动成果装满千座粮仓的结果,但它自身却HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神极为疲惫,力气全部耗尽,然而,又有谁来HRef=https://www.qijian.info/list/lianxi/ target=_blank class=infotextkey>怜惜它力耕负重的劳苦呢?这里,作者从HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示病牛“耕犁千亩”与“实千箱”之间的因果关系上落笔,将病牛“力尽筋疲”与“谁复伤”加以对照,集中描写了病牛劳苦功高、筋疲力尽及其不为人所HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情的境遇。首句中的两个“HRef=https://www.qijian.info/list/qianzi/ target=_blank class=infotextkey>千字”,HRef=https://www.qijian.info/list/fenbie/ target=_blank class=infotextkey>分别修饰“亩”与“箱”(通“厢”,指粮仓),并非实指,而是极言病牛“耕犁”数量之大、HRef=https://www.qijian.info/list/laodong/ target=_blank class=infotextkey>劳动收获之多,同时,也暗示这头牛由年少至HRef=https://www.qijian.info/list/nianlao/ target=_blank class=infotextkey>年老、由体壮及体衰的历程。次句反诘语气强烈,增添了诗情的凝重感。

  诗的后两句笔锋陡地一转,转为述其志:“但得众生皆得饱,不辞羸病卧残阳。”病牛劳苦功高,筋疲力尽,却无人HRef=https://www.qijian.info/list/lianxi/ target=_blank class=infotextkey>怜惜,但它没有怨天尤人,更未HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoji/ target=_blank class=infotextkey>消极沉沦。因为它具有心甘情愿为众生的温饱而“羸病卧残阳”之志。这两句诗将病牛与“众生”联系起来写,以“但得”与“不辞”对举,强烈地抒发了病牛不辞羸病,一心向着众生的HRef=https://www.qijian.info/list/zhixiang/ target=_blank class=infotextkey>志向。结句中的“残阳”是双关语,既指HRef=https://www.qijian.info/list/xiyang/ target=_blank class=infotextkey>夕阳,又象征病牛的HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年,它与“卧”等词语相结合,有助于表现老牛身体病弱却力耕负重、死而后已的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神。

  这首诗惟妙惟肖地刻画了一个病牛的形象,既绘出其身体病弱之形,更传出了其不辞羸病、志在众生之神。如此咏牛,颇为切合牛任劳任怨、唯有奉献、别无他求的HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格特点。不过,此诗并非为咏牛而咏牛,而是“托物HRef=https://www.qijian.info/list/yanzhi/ target=_blank class=infotextkey>言志”,借咏牛来为作者言情HRef=https://www.qijian.info/list/shuzhi/ target=_blank class=infotextkey>述志。我们只要能像前人所说的那样“知人论世”,便不难看出这一点。

  HRef=https://www.qijian.info/list/zansong/ target=_blank class=infotextkey>赞颂了牛不辞羸病、任劳任怨、志在众生、唯有奉献、别无他求的HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格特点。——“托物HRef=https://www.qijian.info/list/yanzhi/ target=_blank class=infotextkey>言志”,借咏牛来为作者言情HRef=https://www.qijian.info/list/shuzhi/ target=_blank class=infotextkey>述志。

  诗人疲惫不堪,却耿耿不忘抗金报国,想着社稷,念着众生,因此其笔下力尽筋疲、无人HRef=https://www.qijian.info/list/lianxi/ target=_blank class=infotextkey>怜惜而不辞羸病、志在众生的老牛即诗人形象的化身。

  作者正是这样怀着强烈的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国热忱来吟咏病牛,托物HRef=https://www.qijian.info/list/yanzhi/ target=_blank class=infotextkey>言志的。因而,此诗中的病牛,也即作者自身的形象活了,动了,能在读者心中引起共鸣,产生美感。

李纲

李纲(1083年-1140年2月5日),北宋末、南宋初抗金名臣,民族英雄。字伯纪,号梁溪先生,祖籍福建邵武,祖父一代迁居江苏无锡。李纲能诗文,写有不少爱国篇章。亦能词,其咏史之作,形象鲜明生动,风格沉雄劲健。著有《梁溪先生文集》、《靖康传信录》、《梁溪词》。 ...

李纲朗读
()

猜你喜欢

首夏一夜雨,霜花千苞开。不嫌茅舍贫,清香日日来。

徐步探小园,嫩白纷蕤葳。膟膋出肠胃,琼瑶有根荄。

()

夜雨沧波上,寒塘草市中。钟闻两寺应,室掩一床空。

买醉留僧烛,敲吟折水荭。沙边鸣宿雁,亦似哭诗翁。

()

大夫矫矫龙鹄姿,才华气节倾当时。惠文柱后豪右避,埋轮都下豺狼悲。

一朝南巡持绣斧,风凛霜冽和甘雨。明有法度幽鬼神,宁能希指滥网罟。

()

破纽绝络兮民不支,不了兰藏兮举世无医。病在腠兮废汤熨,未至血脉兮乃施针石。

布指于位兮息至不知,阴阳倒置兮寒凉逆施。内实兮饵之桂附,中乾兮反投消以蠹。

()

阖闾城外几烽烟,非复淮阳卧阁年。坐啸江山奇策定,仰看星斗壮心悬。

石头云逐东征马,扬子波回北饷船。乱后不堪吴税重,行春海上问荒田。

()

松林缭峻岭,百尺森葱青。不知何年种,天矫乱龙形。

浓阴翳修途,当暑有馀清。长风一披拂,时作波涛声。

()