三更月,中庭恰照梨花雪。梨花雪,不胜凄断,杜鹃啼血。
王孙何许音尘绝,柔桑陌上吞声别。吞声别,陇头流水,替人呜咽。
子夜歌·三更月。宋代。贺铸。 三更月,中庭恰照梨花雪。梨花雪,不胜凄断,杜鹃啼血。王孙何许音尘绝,柔桑陌上吞声别。吞声别,陇头流水,替人呜咽。
深夜的月光照着庭中的梨花如同冬日的白雪,相思的情怀有说不尽的凄然就像是杜鹊啼血。远去的游子为什么没有了音信,当时在柔桑夹道的小路上我忍住了哭声和你道别。只有那陇头的流水仿佛知道我的心意,发出潺潺的声响像是在替我哭泣。
子夜歌:即《忆秦娥》。《子夜歌》本南朝民歌,《乐府诗集》列入清商曲吴声歌曲类。其声哀苦。该词情绪与之相类,兼有“三更月”之句,故袭用其题。
三更月,中庭恰照梨花雪:夜已三更,明月当空,照亮庭院,梨花如雪。梁代萧子显《燕歌行》:“洛阳梨花落如雪。”
杜鹃啼血:传说杜鹃日夜悲号于深林中,口为流血,常用以形容哀痛之极。(见《尔雅·翼·释鸟》)。
王孙何许音尘绝,柔桑陌上吞声别:王孙别后,音信断绝,令人想起春日桑叶初生时分的陌上离别。何许,何处。《楚辞·招隐士》云:“王孙游兮不归。”李白《忆秦娥·箫声咽》:“咸阳古道音尘绝。”柔桑,嫩桑。《诗经·豳风·七月》:“春日载阳,……爰求柔桑。”
陇头流水,替人呜咽:陇头,即陇山,在今陕、甘交界处。《辛氏三秦记》载,时有俗歌曰:“陇头流水,其声呜咽。遥望秦川,肝肠断绝。”关中人上陇者,还望故乡,悲思而歌,则有绝死者。此处借之抒发离别之痛。
参考资料:
1、罗漫主编.宋词新选:湖北教育出版社,2001:531-532
2、王筱云 邓绍基等选注.中国古典文学精华 宋词三百首:大连出版社,1999:99
这首《子夜歌》是HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇的子夜的HRef=https://www.qijian.info/list/beige/ target=_blank class=infotextkey>悲歌。上阕紧扣题目描写子夜深闺的HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉,下阕抒发HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇的HRef=https://www.qijian.info/list/chouku/ target=_blank class=infotextkey>愁苦之情。词虽是写的传统题材,但HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景与HRef=https://www.qijian.info/list/xieren/ target=_blank class=infotextkey>写人的结合,刻画HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理,却独具特色。
HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头即直写三更之月,对应词题。然三更,午夜也,正是人们熟睡之时,三更之月,古时只有为某种HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦熬煎而深夜未眠的人才能见到。这两句形象地刻画留下了一幅静逸HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景:皎洁的HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光,恰恰映照在那庭院中盛开着的如银似HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪的梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花上,辉映出了一片银白的世界,这种银白的世界,对于一个深夜未眠的人看来,给予的刺激真是太强烈了。故下三句,不啻是HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然而然脱口而出:“梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,不胜凄断,HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃啼血”。因为午夜总给人一种HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉的感受,而如白似HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪的梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,又总会唤起人们一种悲HRef=https://www.qijian.info/list/aitong/ target=_blank class=infotextkey>哀痛苦的情绪,更不用说是在长久不寐的HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇眼中看到的。所以HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光辉映下如HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪似银的梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,所给予人的悲凄之感,简直会使主人公哀哀欲绝,痛断愁肠。此词由所见HRef=https://www.qijian.info/list/yuexia/ target=_blank class=infotextkey>月下梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花产生的悲哀之情,HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想到死后魂化HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃尚凄声不断的HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,由其啼血悲鸣,染血HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想到其声“不如归去”,点出了HRef=https://www.qijian.info/list/yuexia/ target=_blank class=infotextkey>月下人深夜不寐之因:原来是一个闺中HRef=https://www.qijian.info/list/shaofu/ target=_blank class=infotextkey>少妇,切盼HRef=https://www.qijian.info/list/qinglang/ target=_blank class=infotextkey>情郎归来。她是那样真挚深情,以至夜不能寐,眼望皎洁HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光、如HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花而HRef=https://www.qijian.info/list/beishang/ target=_blank class=infotextkey>悲伤欲绝。
“王孙何许音尘绝,柔桑陌上吞声别”。如果说上片中女主人公对HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念及由此而产生的悲HRef=https://www.qijian.info/list/aitong/ target=_blank class=infotextkey>哀痛苦之情,作者是借助于十分HRef=https://www.qijian.info/list/woiwan/ target=_blank class=infotextkey>委婉隐曲的手法,以HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景的方式暗示的话,下片中女主人公的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理已采用直接剖析的手法。按王孙,深闺HRef=https://www.qijian.info/list/shaofu/ target=_blank class=infotextkey>少妇所HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之人也。他音讯断绝,无处寻觅,HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间已经很长了。可怜的HRef=https://www.qijian.info/list/shaofu/ target=_blank class=infotextkey>少妇,只能一夜一夜地在HRef=https://www.qijian.info/list/yuexia/ target=_blank class=infotextkey>月下徘徊,往日别时情景,幕幕跃入眼帘:HRef=https://www.qijian.info/list/fenbie/ target=_blank class=infotextkey>分别之时,也是一个HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天,柔嫩的桑叶刚刚吐出,枝叶稀疏掩映着的田间小路上,一对难舍难分的HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人,强忍着HRef=https://www.qijian.info/list/beitong/ target=_blank class=infotextkey>悲痛,吞声而别。“何许”状写闺中HRef=https://www.qijian.info/list/shaofu/ target=_blank class=infotextkey>少妇对HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人那种深刻而长久的忆念之情。“吞声”两字,更将一对HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人分离之时欲哭不愿,以免引起对方更大HRef=https://www.qijian.info/list/beitong/ target=_blank class=infotextkey>悲痛的那种互相体贴顾惜神情的描摹得颇为真切动人。
“吞声别,陇头流水,替人呜咽”。田陇边的流水,似乎也为他们别时HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦所感动,不断地发出哀鸣之声,好像也在为他们抽泣。作者巧妙地运用融情入景之法,使无情之物带上了一种有情的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理活动,对HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别之情进一步渲染,结构上与上片结句相呼应,情调上则进一步加深全词的HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨气氛。
这首词前片重在HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,情由景出,后片重在写情,化情入景。结构上景、情、景依次为用,显得颇浑融完整。又句短韵密,韵脚以短促有力的入声字为主,声迫气促,易于表现一种深浓强烈之情,与全词所抒发的极度HRef=https://www.qijian.info/list/beichuang/ target=_blank class=infotextkey>悲怆之情十分相合,不失为一篇声情摇曳的上乘之作。
李笠翁谓:“作词之料,不过情号二字,非对眼前HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,即据心上说情,说得情出,写得景明,即是好词。”(《窥词管见》)此阕字句虽少,音节虽短,却能情景相生,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风神宛然,是一首韵味深长的好词。
贺铸(1052~1125) 北宋词人。字方回,号庆湖遗老。汉族,卫州(今河南卫辉)人。宋太祖贺皇后族孙,所娶亦宗室之女。自称远祖本居山阴,是唐贺知章后裔,以知章居庆湖(即镜湖),故自号庆湖遗老。 ...
贺铸。 贺铸(1052~1125) 北宋词人。字方回,号庆湖遗老。汉族,卫州(今河南卫辉)人。宋太祖贺皇后族孙,所娶亦宗室之女。自称远祖本居山阴,是唐贺知章后裔,以知章居庆湖(即镜湖),故自号庆湖遗老。
莪默绝句集译笺乙集 其四十二。近现代。伯昏子。 太上屈尊抟众杯,岂能尽破恣狂诡。芸芸手足美头颅,何爱造之何怒毁。
萧萧。。郭步韫。 萧萧木叶下园林,摇落偏惊抱恨心。老去不嫌青鬓改,愁多翻爱素帏深。菊当九日凌霜健,虫避西风隐壁吟。正是夜来愁伏枕,谁家月下击清砧。
重九再谒靖节祠。清代。王家枢。 叠嶂南环水绕东,危亭兀立草蒙丛。茱萸未插登临后,篱菊何存感慨中。从古只闻强项贵,而今偏解折腰工。先生五斗非能浼,气运难回典午终。
平时兄弟间十三章四句送定叟弟之官桂林。宋代。张栻。 子行日以远,我思日以长。政或少閒暇,书来不可忘。
为许氏赠妾。明代。皇甫汸。 窈窕一佳人,铅华世绝伦。花因解语艳,山入画眉颦。宝髻随时广,罗衣逐态新。坐令幽谷里,无夜不生春。