虞集

虞集(1272~1348)元代著名学者、诗人。字伯生,号道园,人称邵庵先生。少受家学,尝从吴澄游。成宗大德初,以荐授大都路儒学教授,李国子助教、博士。仁宗时,迁集贤修撰,除翰林待制。文宗即位,累除奎章阁侍书学士。领修《经世大典》,著有《道园学古录》、《道园遗稿》。虞集素负文名,与揭傒斯、柳贯、黄溍并称“元儒四家”;诗与揭傒斯、范梈、杨载齐名,人称“元诗四家”。 虞集的诗文(292篇) 虞集的名句(6条)

()

主要成就

  虞集素负文名,宋濂在《柳待制HRef=https://www.qijian.info/list/wenji/ target=_blank class=infotextkey>文集》序言中说:“天历以来,海内之所宗者,唯雍虞公伯生、豫章揭公曼硕、乌伤黄公晋卿及公(柳贯)四人而已。识者以为名言”。宋荦《漫堂说诗》云:“元初袭金源派,以好问为大宗,其后则称虞、杨、范、揭”。又如沈德潜《说诗晬语》云:“虞、杨、范、揭四家诗品相敌。中又以汉廷老吏为最。”

  虞集说:“仲宏(杨载)诗如百战健儿,德机(范梈)诗如唐临晋帖,曼硕(揭傒斯)诗如HRef=https://www.qijian.info/list/moinu/ target=_blank class=infotextkey>美女簪HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花(一作“三日新妇”),而他自己的诗如“汉廷老吏”。据说揭傒斯听到这种HRef=https://www.qijian.info/list/pinglun/ target=_blank class=infotextkey>评论,颇不高兴,因为揭的诗写得是相当典重的。虞集诗歌内容表现出较强的HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族意识。他在《挽文丞相》一诗中,对宁死不屈的南宋忠臣文天祥充满了HRef=https://www.qijian.info/list/aidao/ target=_blank class=infotextkey>哀悼,以至有人这样说:“读此诗而不泣下者几希!”文字亦流畅宛转。另有《从兄德观父与集同出荥州府君,宋亡HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居不仕而殁,集来吴门省墓,从外亲临邛韩氏得兄遗迹有说:“我因国破家何在,居为唇亡齿亦寒”,不知为谁作也?抚诵不觉流涕,因足成一章,并发其幽潜之意云》一诗,也流露同样HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。在《赵千里小景》诗中,他说“残云野水三百年”,也有HRef=https://www.qijian.info/list/pingdiao/ target=_blank class=infotextkey>凭吊宋亡的意思。虞集生二岁而宋亡,但由于元代HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族关系紧张,以至在作品中表露出HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族意识。

  虞集有些诗还写及了HRef=https://www.qijian.info/list/minsheng/ target=_blank class=infotextkey>民生疾苦,如《次韵陈溪HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山□履》、《杞菊轩》等。此外,他对元统治者推行的HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族仇杀政策,颇表HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满。他更多的诗是HRef=https://www.qijian.info/list/zengda/ target=_blank class=infotextkey>赠答应酬、内容空泛的作品。虞集生长在HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会HRef=https://www.qijian.info/list/heping/ target=_blank class=infotextkey>和平安定时期,他 的诗词一般都写得清和淡远。一派承平气象,如《无题》诗表现一种朦胧的境界,《闻机杼》则呈现雅淡的画面,《腊日偶题》、《听HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨》、《宫词》等给人一种安详幽静印象。虞集的诗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格严峻,声律圆熟。

  虞集的词作今存20几首,大都HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述个人闲愁HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思,缺乏HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活内容,HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描写亦平平无特色,惟〔HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风入松〕“画堂红袖倚清酣”引人注目,其中有句说:“杏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨在HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南”,勾画HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,令人神往。杏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨本用陆游诗意而加以翻新。据说和他同时的诗人陈旅、张起岩都很欣赏这首词,而当时机坊还把它织在罗贴上,作为HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术品供人赏玩。

  虞集的HRef=https://www.qijian.info/list/sanwen/ target=_blank class=infotextkey>散文多数为官场应酬文字,HRef=https://www.qijian.info/list/songyang/ target=_blank class=infotextkey>颂扬权贵,倡导理学。当时宗庙朝廷的典册,公侯大夫的碑铭,多由他撰写。但也有一些HRef=https://www.qijian.info/list/shuxin/ target=_blank class=infotextkey>书信HRef=https://www.qijian.info/list/chuanji/ target=_blank class=infotextkey>传记文章,表现了作者的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想性情。如《陈□小传》写宋代进士陈□守常州以身殉城的事迹,褒扬其HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyi/ target=_blank class=infotextkey>忠义。又如《答刘桂隐书》对刘氏不出仕,十分称赏,HRef=https://www.qijian.info/list/zanyang/ target=_blank class=infotextkey>赞扬刘"霜降冰涸而松柏后凋,沙砾汰除而黄金独耀"。这里对忠于赵宋王朝的HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物的HRef=https://www.qijian.info/list/gesong/ target=_blank class=infotextkey>歌颂和他在诗歌中流露的HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族意识是相通的。

  虞集还有一些HRef=https://www.qijian.info/list/sanwen/ target=_blank class=infotextkey>散文表现他的HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想和对HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情物理的深刻体会。《海樵说》着重阐明“大烹以养贤,推之使天下皆得其养”的HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理,《医说赐易晋》强调医生应有仁爱的心肠,等等。著有《道园学古录》50卷。

  虞集的HRef=https://www.qijian.info/list/shufa/ target=_blank class=infotextkey>书法在当时也很有名,颇得晋朝人韵味。

HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物生平

  虞集,祖籍仁寿(今属四川省眉HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山市仁寿县),为南宋丞相虞允文五世孙,其父虞汲曾任黄冈尉,宋亡后,徙临川崇仁(今属江西省)。其HRef=https://www.qijian.info/list/muqin/ target=_blank class=infotextkey>母亲是国子祭酒杨文仲之女。祖辈皆以HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学知名。虞集1272年二月二十日(3月21日)生于湖南衡阳,正当宋末,兵戈扰攘,为避HRef=https://www.qijian.info/list/zhanluan/ target=_blank class=infotextkey>战乱,随父迁居江西崇仁二都(今石庄乡)。

  虞集自幼聪颖,3岁即知HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书,4岁时由母杨氏口授《论语》、《孟子》、《左传》及欧阳修、苏轼名家文章,听毕即能成诵。9岁时已通晓儒家经典之大旨。14岁时师从著名理学家吴澄,对儒学世界观有了进一步认识。元朝统一HRef=https://www.qijian.info/list/quanguo/ target=_blank class=infotextkey>全国后,虞集先在江西南行台中丞董士选府中教书。元成宗大德元年(1297),虞集至大都(今北京市),大德六年(1302),被荐入京为大都路儒学教授。不久,为国子助教。他以师道自任,声誉日显,求学者甚多。仁宗即位(1312),虞集任太常博士、集贤院修撰。他上疏论HRef=https://www.qijian.info/list/xuexiao/ target=_blank class=infotextkey>学校HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoyu/ target=_blank class=infotextkey>教育问题,多有真知灼见,为仁宗所赏识。延祐六年(1319),为翰林待制兼国史院编修、集贤修撰。泰定元年(1324),为国子司业,后为秘书少监。四年(1327),他与王约随从泰定帝去上都,用蒙语和汉语讲解经书,上都大臣为其博古通今所折服。泰定帝时,升任翰林直学士兼国子祭酒。他建议京东沿海土地应让民开垦,筑堤以防潮水涌入。这既可逐年增加税收,又使数万民众得以在京师周围聚集,增强保卫京师的力量。这些主张虽未被采纳,但后来海口设立万户之计,就是采用其说。文宗在登位之前,就对虞集有所了解,登基后,即命其为奎章阁侍书学士。文宗有旨采辑本朝典章HRef=https://www.qijian.info/list/zhidu/ target=_blank class=infotextkey>制度,仿效“唐、宋会要”,编修《经世大典》,命虞集与平章事赵世延同任总裁。后赵世延离任,由虞集独专其责。虞集呕心沥血,批阅两载于至顺二年(1331)全书编纂而成,共计880卷,是研究元朝HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的重要资料。书成后,文宗命他为翰林侍讲学士、通奉大夫,他以眼疾为由乞外任,未被允许。直到文宗及幼君宁宗相继去世,才得以告病回归崇仁。至正八年(1348)五月己未(二十三)日(6月20日),病逝于家。谥“文靖”,赠江西行省参知政事,追封为仁寿郡公。

  虞集学识渊博,能究极本源,研精探微。精于理学,为元代“儒林四杰”之一。他认为HRef=https://www.qijian.info/list/daode/ target=_blank class=infotextkey>道德教化是HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家治本的大事,选HRef=https://www.qijian.info/list/yonHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>用人才必须为众所敬服。主张理学应贯穿于雅俗之中。为元代中期文坛盟主,诗文俱称大家。文多宣扬儒家传统,倡导理学,HRef=https://www.qijian.info/list/gesong/ target=_blank class=infotextkey>歌颂元室。诗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风典雅精切,格律谨严,深沉含蓄,纵横无碍。其诗歌HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格于精切典雅中见沉雄老练,体裁多样,长于七古和七律,与杨载、范梈、揭奚斯齐名,人称“虞、杨、范、揭”,为“元诗四大家”之一。一时朝廷宏文高册,多出其手。在其诗作中,有不少作品涉及抚州故土的HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风土HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情。亦工词与HRef=https://www.qijian.info/list/sanqu/ target=_blank class=infotextkey>散曲,一生所HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗词文章逾万篇,但所存只有十之二、三。著有《道园学古录》、《道园类稿》各50卷,《虞文靖公诗集》(又曰《虞伯生诗》)。

江山信美非吾土,漂泊栖迟近百年。

山舍墓田同水曲,不堪梦觉听啼鹃。

()

画堂红袖倚清酣,华发不胜簪。几回晚直金銮殿,东风软、花里停骖。书诏许传宫烛,轻罗初试朝衫。

御沟冰泮水挼蓝。飞燕语呢喃。重重帘幕寒犹在,凭谁寄、银字泥缄。报道先生归也,杏花春雨江南。

()

南阜小亭台,薄有山花取次开。寄语多情熊少府;晴也须来,雨也须来。

随意且衔杯,莫惜春衣坐绿苔。若待明朝风雨过,人在天涯!春在天涯。

()

徒把金戈挽落晖,南冠无奈北风吹。

子房本为韩仇出,诸葛宁知汉祚移。

()

何处它年寄此生,山中江上总关情。

无端绕屋长松树,尽把风声作雨声。

()

屏风围坐鬓毵毵,绛蜡摇光照莫酣。

京国多年情尽改,忽听春雨忆江南。

()